Ο νόμος πλαίσιο για την ανώτατη εκπαίδευση

Συζητείται αυτό τον καιρό ο νόμος πλαίσιο για την ανώτατη εκπαίδευση που φιλοδοξεί να εκσυγχρονίσει και να ενοποιήσει της υπάρχουσες νομοθεσίες που διέπουν τη λειτουργία δημόσιων και ιδιωτικών πανεπιστημίων. Ο προτεινόμενος νόμος περιέχει πολλά σημεία που προσφέρονται για συζήτηση. Θα περιορίσω τις παρατηρήσεις μου σε τέσσερα σημεία που άπτονται της γενικής φιλοσοφίας του κειμένου.

1. Ο νόμος αποτελεί πλαίσιο μόνο κατ' όνομα. Η λογική της δημιουργίας ενός κοινού πλαισίου είναι ότι θα περιέχει πρόνοιες που θα ισχύουν για όλους. Παραδόξως, ο προτεινόμενος νόμος περιέχει σωρεία προνοιών οι οποίες διαφοροποιούνται για τα δημόσια και τα ιδιωτικά ιδρύματα. Το πρόβλημα δημιουργείται γιατί ο νόμος δεν περιορίζεται στον καθορισμό γενικών αρχών αλλά μπαίνει σε μια λογική μικροδιαχείρισης των πανεπιστημίων σε τόσο έντονο βαθμό που σε μερικά σημεία πραγματικά προκαλεί κατάπληξη. Αυτό αναπόφευκτα οδηγεί σε συγκρούσεις με υφιστάμενες νομοθεσίες ή με αποδεκτές πρακτικές και δημιουργεί την ανάγκη διαφοροποιήσεων που δεν έχουν θέση σε ένα νόμο πλαίσιο.

2. Ο νόμος προσπαθεί να επιβάλει το πλαίσιο λειτουργίας των δημόσιων πανεπιστημίων στα ιδιωτικά. Το πλαίσιο αυτό δεν είναι κακό, αντίθετα έχει εξυπηρετήσει αρκετά καλά το Πανεπιστήμιο Κύπρου στα είκοσι χρόνια λειτουργίας του. Ούτε όμως είναι το μόνο ορθό πλαίσιο, και κατά πάσα πιθανότητα δεν είναι το πιο κατάλληλο για μικρά ιδιωτικά πανεπιστήμια με πολύ διαφορετικούς στόχους και κουλτούρα από τα δημόσια. Γιατί να μην αφεθούν τα ιδιωτικά πανεπιστήμια να επιλέξουν το δικό τους τρόπο λειτουργίας, μέσα βέβαια στα διεθνώς αποδεκτά πλαίσια; Αυτό απαιτεί η ευελιξία που επαγγέλλεται το Υπουργείο Παιδείας.

3. Πέρα από κάποιες γενικόλογες αναφορές σε πρότυπα ποιότητας, δεν υπάρχει καμιά συγκεκριμένη πρόταση για υιοθέτηση μηχανισμών ελέγχου ποιότητας μέσω μετρήσιμων και αντικειμενικών κριτηρίων. Κανένα πλαίσιο λειτουργίας δεν μπορεί να αποδώσει αν δεν γίνεται σωστή αξιολόγηση με επιστημονικά κριτήρια στη βάση διεθνών πρακτικών. (Μια περιγραφή των συστημάτων αξιολόγησης των πανεπιστημίων διαφόρων Ευρωπαϊκών χωρών βρίσκεται στην πρόσφατη έκδοση της Γενικής Διεύθυνσης Έρευνας της ΕΕ "Assessing Europe’s University-Based Research".)

4. Ο νόμος εισηγείται τη δημιουργία Συμβουλίου Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης το οποίο θα συμβουλεύει την κυβέρνηση σε θέματα εκπαιδευτικής πολιτικής. Στο Συμβούλιο θα συμμετέχουν οι Πρυτάνεις όλων των πανεπιστημίων, δημόσιων και ιδιωτικών. Η εξ οφίκιο συμμετοχή των Πρυτάνεων - και κυρίως αυτών των ιδιωτικών ιδρυμάτων - σε αυτό το σώμα είναι ιδιαίτερα επικίνδυνη. Δεν ξέρω αν υπάρχει προγούμενο όπου ιδιωτικές επιχειρήσεις είναι ο επίσημος σύμβουλος της κυβέρνησης σε θέματα που τις αφορούν. Θα ήταν σοφότερο το εν λόγω Συμβούλιο να αποτελείται από επιστήμονες εγνωσμένου κύρους οι οποίοι θα συμμετέχουν υπό την προσωπική τους ιδιότητα.

Εν ολίγοις, χρειάζεται μια νομοθεσία που θα δίνει στα εκπαιδευτικά ιδρύματα την ελευθερία να αναπτυχθούν και να καινοτομήσουν και ταυτόχρονα θα απαιτεί την παραγωγή ποιοτικού εκπαιδευτικού και ερευνητικού έργου.

Πολίτης, 25/4/2010