Αυγουστιάτικη ενδοσκόπηση

Αύγουστος μπαίνει, όλη η Κύπρος ετοιμάζεται για διακοπές και η στήλη δεν θα μπορούσε να αποτελέσει εξαίρεση. Επειδή όμως η κατάσταση της οικονομίας δεν αφήνει πολλά περιθώρια για χαλάρωση, οι σημερινές μας ευχές για καλές διακοπές συνοδεύονται από μερικές επισημάνσεις με την ελπίδα ότι αυτές θα αποτελέσουν τροφή για προβληματισμό για κάποιους από τους πολιτικούς μας.

1. Αντιμετωπίζουμε σημαντικές οικονομικές προκλήσεις. Το κόστος του δημόσιου τομέα ανεβαίνει με ρυθμούς τους οποίους η οικονομία δεν μπορεί να αντέξει. Οι συνταξιοδοτικές υποχρεώσεις του κράτους και των ημικρατικών οργανισμών προς τους υπαλλήλους τους είναι ασήκωτες. Το Ταμείο Κοινωνικών Ασφαλίσεων δεν είναι βιώσιμο: έχουμε υποσχεθεί στους Κύπριους εργαζόμενους περισσότερα από όσα μπορούμε να τους προσφέρουμε. Τα πιο πάνω δεν αποτελούν κάποιο απίθανο εφιαλτικό σενάριο αλλά μια καταγραφή της πραγματικότητας όπως αυτή προκύπτει μέσα από μια απλή ανάλυση των δεδομένων. Κάποιοι πολιτικοί πρέπει να βρουν το θάρρος να πουν στους πολίτες ότι θα πρέπει να δουλέψουν περισσότερο για να πάρουν τα ίδια ή και λιγότερα. Όσο πιο γρήγορα, τόσο το καλύτερο.

2. Η επιζήτηση συναίνεσης μέσω της διαβούλευσης με τους κοινωνικούς εταίρους δεν είναι αποτελεσματική. Καλό είναι να μιλάμε και με τους κοινωνικούς εταίρους, όμως ξέρουμε ότι ο καθένας από αυτούς έχει ως πρώτη προτεραιότητα την υπεράπιση των συμφερόντων της ομάδας που εκπροσωπεί. Επιτέλους, κάποτε θα πρέπει να αρχίσουμε να αξιοποιούμε την εμπειρογνωμοσύνη που υπάρχει σε αυτό τον τόπο. Διαθέτουμε αξιολογότατους οικονομολόγους, λογιστές, αναλογιστές κι ένα σωρό άλλους ειδικούς με προσόντα και περγαμηνές. Καιρός να ζητήσουμε τη συμβολή τους αντί να προσπαθούμε να τετραγωνίσουμε τον κύκλο των συντεχνιακών και βιομηχάνων.

3. Η οικονομική συγκυρία που διανύουμε δεν αφήνει πολλά περιθώρια αύξησης φόρων, έτσι η μείωση του δημοσιονομικού ελλείμματος θα πρέπει να προέλθει κυρίως από την μείωση των δαπανών και δη του κρατικού μισθολογίου. Αύξηση των φορολογικών εσόδων μπορεί να προέλθει από την πάταξη της φοροδιαφυγής. Είναι όμως σημαντικό η προσπάθεια αυτή να κινηθεί μέσα στα πλαίσια του ισχύοντος φορολογικού συστήματος χωρίς την καταφυγή σε περιστασιακές φορολογίες ή μέτρα τα οποία ξεκάθαρα στοχεύουν συγκεκριμένα άτομα και επιχειρήσεις. Η στόχευση των κοινωνικών παροχών είναι θεμιτή, όμως η σύνδεσή της με τις φορολογικές δηλώσεις επιβραβεύει τη φοροδιαφυγή.

4. Οι θέσεις του τυπικά συγκυβερνώντος ΔΗΚΟ σε θέματα οικονομίας συμπίπτουν σχεδόν απόλυτα με αυτές του ΔΗΣΥ, ενώ και οι θέσεις της ΕΔΕΚ δεν είναι μακριά. Με αυτά τα δεδομένα, η επιδίωξη συναίνεσης μεταξύ όλων των πολιτικών δυνάμεων φαίνεται να είναι ο μόνος τρόπος να ληφθούν αποφάσεις για μη δημοφιλή μέτρα. Δύσκολο εγκείρημα για προεκλογική περίοδο. Ευκαιρία όμως για τον καθένα να δείξει την υπευθυνότητά του.

Πολίτης, 25/7/2010

Οι φορολογίες απειλούν την ανάκαμψη

Έξι πρώην Υπουργοί Οικονομικών της Δημοκρατίας συναντήθηκαν τη βδομάδα που πέρασε με τον Πρόεδρο Χριστόφια και κατέθεσαν τις εισηγήσεις τους για την αντιμετώπιση του δημοσιονομικού ελλείμματος και τη στήριξη της ανάπτυξης. Σύμφωνα με το ρεπορτάζ του "Π", τα μέτρα περιλαμβάνουν "την ανάγκη περαιτέρω μείωσης των κρατικών δαπανών, αντιμετώπισης του συνταξιοδοτικού, με αύξηση μάλιστα των εισφορών των δημοσίων υπαλλήλων, και άρση των γραφειοκρατικών διαδικασιών προκειμένου να προωθηθούν αναπτυξιακά έργα," ενώ παράλληλα γίνεται αναφορά σε "ιεράρχηση των κυβερνητικών έργων προκειμένου να υπάρξουν εξοικονομήσεις, αλλαγές στο συνταξιοδοτικό και στις κλίμακες νεοεισερχομένων, και στόχευση των κοινωνικών παροχών". 

Τα μέτρα που εισηγούνται οι πρώην υπουργοί ακούγονται πολύ λογικά - άλλωστε είναι παρόμοια με αυτά που προτείνει και η στήλη από το περασμένο φθινόπωρο. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον όμως  παρουσιάζει το τι δεν προτείνουν οι πρώην υπουργοί: δεν προτείνουν καμιά αύξηση φόρων. Το περίεργο είναι ότι την ίδια μέρα κύριο θέμα σε όλες τις οικονομικές σελίδες ήταν τα σενάρια για νέες φορολογίες: αύξηση ΦΠΑ, αύξηση φορολογίας στις καταθέσεις, διάφορα σενάρια φορολόγησης των επιχειρήσεων, κ.λπ. 

Η Κυπριακή οικονομία δεν έχει εξέλθει ακόμα από την ύφεση. Η ανεργία το πρώτο τρίμηνο του έτους σκαρφάλωσε στο 7,2%, το ψηλότερο ποσοστό από τον καιρό της εισβολής. Ανάμεσα στους νέους 15-24 ετών η ανεργία έφτασε το 20,4%. Η οικοδομική βιομηχανία είναι ακόμα καθηλωμένη ενώ η ανάκαμψη του ευρώ τις τελευταίες βδομάδες δεν θα βοηθήσει τον τουρισμό. Αυτά τα δεδομένα, σε συνάρτηση και με το πάγωμα των προσλήψεων από πλευράς δημοσίου, συνθέτουν ένα ιδιαίτερα ανησυχητικό σκηνικό στην αγορά εργασίας. Μέσα σε αυτό το κλίμα παρατηρούμε την κυβέρνηση να έχει βάλει στο στόχαστρο τις επιχειρήσεις θεωρώντας ότι αυτός είναι ο πιο ανώδυνος τρόπος να λύσει τα οικονομικά της προβλήματα. Η στάση αυτή υποστηρίζεται από πολλούς που παρασύρονται από το εύηχο σύνθημα "να πάρουμε από τους έχοντες." Όμως οι επιχειρήσεις έχουν και αυτές επηρεαστεί από την οικονομική κρίση και κάνουν τον δικό τους αγώνα να αντεπεξέλθουν. Το τελευταίο που χρειάζονται είναι να έρχεται το κράτος και να τις πιέζει ακόμα περισσότερο. Οι ιδιωτικές επιχειρήσεις είναι η κινητήριος δύναμη της οικονομίας και από αυτές περιμένουμε να δημιουργήσουν θέσεις εργασίας και να δώσουν διέξοδο στις χιλιάδες των ανέργων. 

Η αύξηση των φόρων σε αυτή τη συγκυρία ενδέχεται να επηρεάσει αρνητικά τις προοπτικές εξόδου από την ύφεση. Όπως εισηγούνται και οι πρώην υπουργοί, είναι καλύτερα οι προσπάθειες για μείωση του δημοσιονομικού ελλείμματος να επικεντρωθούν σε μειώσεις δαπανών, οι οποίες αν γίνουν σωστά θα έχουν λιγότερες αρνητικές επιπτώσεις στην ανάπτυξη. 

Πολίτης, 18/7/2010

Κακή πολιτική το πάγωμα των προσλήψεων

Το πάγωμα των προσλήψεων είναι το πρώτο μέτρο που υιοθετούν όλες οι κυβερνήσεις σε περιόδους δημοσιονομικής στενότητας. Πρόκειται για μια πολιτικά εύκολη λύση γιατί δεν υπάρχουν συγκεκριμένα θύματα για να διαμαρτυρηθούν. Αυτοί που ζημιώνουν είναι κυρίως αυτοί που θα προσλαμβάνονταν, οι οποίος όμως είναι άγνωστοι. Έτσι βολεύεται τόσο η κυβέρνηση, γιατί δεν αντιμετωπίζει αντιδράσεις, όσο και η αντιπολίτευση, η οποία ευελπιστεί ότι θα έχει αυτή την ευκαιρία να πληρώσει τις θέσεις όταν πάρει την εξουσία.

Η παρούσα κυβέρνηση δεν αποτελεί εξαίρεση. Είναι ομολογουμένως εντυπωσιακή η συχνότητα με την οποία ενημερωνόμαστε για τον αριθμό των δημοσίων υπαλλήλων: μείωση κατά 490 από την αρχή του έτους μέχρι τέλος Απριλίου, μείωση κατά 530 μέχρι τέλος Μαϊου. Η κυβέρνηση ισχυρίζεται ότι κάτι τέτοιο παρατηρείται για πρώτη φορά στα χρονικά της Κυπριακής Δημοκρατίας. Αν πράγματι διαθέτει στοιχεία που να επιβεβαιώνουν αυτό τον ισχυρισμό, είμαι βέβαιος ότι πολλοί θα ήθελαν να τα δούν.

Το πρόβλημα με το πάγωμα των προσλήψεων είναι ότι αποτελεί προσωρινό μέτρο το οποίο δεν λύνει το διαρθρωτικό πρόβλημα της διόγκωσης του κρατικού μισθολογίου. Εξ όσων γνωρίζουμε καμιά θέση στο δημόσιο δεν έχει καταργηθεί και κανένα κυβερνητικό τμήμα δεν έχει κλείσει. Το πάγωμα των προσλήψεων απλώς μεταθέτει τις ανάγκες για μικρό χρονικό διάστημα και μόλις τα δημόσια ταμεία ανασάνουν γίνονται σωρηδόν νέες προσλήψεις και το πρόβλημα διαιωνίζεται. Αυτό τον κύκλο τον έχουμε διαγράψει αρκετές φορές. Η προεδρία Παπαδόπουλου είχε ξεκινήσει με πάγωμα προσλήψεων, και μόλις έξι χρόνια αργότερα βρισκόμαστε πάλι στο ίδιο σημείο.

Πέραν του ότι δεν προσφέρει μόνιμες λύσεις, το πάγωμα των προσλήψεων δημουργεί και επιπρόσθετα προβλήματα. Η δημόσια υπηρεσία έχει μεγάλη ανάγκη από εκσυγχρονισμό. Χρειάζεται νέους ανθρώπους με νέες ιδέες και σύγχρονες αντιλήψεις, ανθρώπους που να είναι εξοικειωμένοι με τις νέες τεχνολογίες. Το πάγωμα των προσλήψεων καθυστερεί την ανανέωση της δημόσιας υπηρεσίας και αδικεί τους νέους. Σε μια περίοδο που η ανεργία των νέων βρίσκεται στο 18%, το κράτος κλείνει μια σημαντική προοπτική εργοδότησης, κυρίως για τους πτυχιούχους νέους.

Το πρόβλημα της συνεχούς διόγκωσης του κρατικού μισθολογίου δεν μπορεί να λυθεί με προσωρινά μέτρα. Αν υπάρχει υπερβολικός αριθμός δημοσίων υπαλλήλων, ας γίνουν οι απαραίτητες μελέτες και να καταργηθούν οι θέσεις που δεν χρειάζονται. Όμως υποψιάζομαι ότι τα περιθώρια κατάργησης θέσεων είναι μικρά. Οι μόνες μόνιμες λύσεις είναι η κατάργηση των αυτόματων αυξήσεων στους μισθούς των δημοσίων υπαλλήλων και η μείωση των κλιμάκων εισδοχής για τους νεοπροσληφθέντες. Είμαι βέβαιος ότι οι χιλιάδες νέοι που προσδοκούν σε εργοδότηση στο δημόσιο θα προτιμούσαν μια θέση με 15% χαμηλότερες απολαβές από τον εφιάλτη της ανεργίας.

Πολίτης, 27/6/2010

Μπρος χρέος, πίσω ύφεση

Τα πράγματα είναι δύσκολα. Από τη μια η εκτίναξη του δημοσιονομικού ελλείμματος επιβάλλει τον περιορισμό των κρατικών δαπανών. Από την άλλη είναι υπαρκτός ο κίνδυνος υιοθέτησης λανθασμένων μέτρων που θα επιδράσουν αρνητικά στην οικονομική δραστηριότητα και θα καθυστερήσουν την ανάκαμψη. Έχει διατυπωθεί η άποψη για να αποφευχθεί αυτός ο κίνδυνος είναι καλύτερα τα μέτρα αντιμετώπισης του δημοσιονομικού ελλείμματος να αναβληθούν μέχρι η οικονομία να ανακάμψει. Μέτρα μείωσης του ελλείμματος, λέει αυτή η άποψη, θα πρέπει να λαμβάνονται όταν η οικονομία αναπτύσσεται, όχι όταν βρίσκεται σε ύφεση.

Σε ένα σοβαρό και υπεύθυνο κράτος, τα πράγματα όντως έτσι θα λειτουργούσαν. Το κράτος θα φρόντιζε να διατηρεί πλεονάσματα τους καλούς καιρούς ώστε να μπορεί να στηρίζει την οικονομία - με ελλείμματα αν χρειαστεί - όταν ο τροχός γυρίσει. Δυστυχώς το Κυπριακό κράτος δεν συμπεριφέρθηκε υπεύθυνα όλα τα χρόνια που η οικονομία πήγαινε καλά, με αποτέλεσμα να βρίσκεται σήμερα σε δεινή θέση. Η Κύπρος δεν είναι βέβαια η μόνη χώρα που δεν χειρίστηκε σωστά τα δημοσιονομικά της, όμως αυτό δεν πρέπει να αποτελεί δικαιολογία.

Εδώ που φτάσαμε, δεν έχουμε δυστυχώς την πολυτέλεια να περιμένουμε να υιοθετήσουμε μέτρα μετά που η οικονομία θα έχει ανακάμψει. Είναι σημαντικό η Κύπρος να στείλει το μήνυμα στην ΕΕ, στους πιστωτές, στους επενδυτές αλλά και στους τους ίδιους τους φορολογούμενους πολίτες της ότι διαθέτει την πολιτική βούληση να αντιμετωπίσει το δημοσιονομικό της πρόβλημα. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί χωρίς να θυσιαστεί η ανάπτυξη. Θα ήταν λάθος να μειωθούν οι αναπτυξιακές δαπάνες ή να εισαχθούν νέες φορολογίες που θα στριμώξουν τους πολίτες και τις επιχειρήσεις. Αντίθετα, θα πρέπει να ληφθούν μέτρα που θα έχουν αντίκτυπο σε βάθος χρόνου. Η στήλη έχει προτείνει κατ' επανάληψιν τους τελευταίους μήνες δύο συγκεκριμένα μέτρα που αφορούν τον ευρύτερο δημόσιο και ημιδημόσιο τομέα: την κατάργηση τουλάχιστον μίας εκ των δύο (καλύτερα και των δύο) αυτόματων μισθολογικών αυξήσεων (προσαυξήσεων και ΑΤΑ), και την μείωση των κλιμάκων εισδοχής. Η μόνιμη κατάργηση των αυτόματων αυξήσεων είναι πολύ πιο αποτελεσματική από το μέτρο των μηδενικών γενικών αυξήσεων που συζητείται σήμερα, το οποίο είναι προσωρινό. Η δε μείωση των κλιμάκων εισδοχής είναι ένας πολύ αποτελεσματικός τρόπος για σταδιακή και ανώδυνη μείωση του κρατικού μισθολογίου και γεφύρωση του μισθολογικού χάσματος δημόσιου-ιδιωτικού τομέα. Τα μέτρα αυτά δεν θα επηρεάσουν καθόλου την ανάπυξη αφού θα έχουν ελάχιστο άμεσο αντίκτυπο, όμως μακροπρόθεσμα θα έχουν ευεργετικές συνέπειες.

*Και κάτι άσχετο: είναι δυνατόν σε μια χώρα που φιλοδοξεί να γίνει κέντρο χρηματοοικονομικών υπηρεσιών οι τράπεζες να κλείνουν για έξι συνεχόμενες μέρες;

Πολίτης, 18/4/2010

Τα μέτρα για το κόστος της κρατικής μηχανής

Η δημόσια συζήτηση αναφορικά με τα δημοσιονομικά μέτρα που παρουσιάστηκαν από τον Υπουργό Οικονομικών στις 29 Δεκεμβρίου επικεντρώθηκε δυστυχώς στο θέμα της φορολόγησης της ακίνητης περιουσίας. Λέω δυστυχώς γιατί οι κυβερνητικές προτάσεις για το θέμα δεν είναι καθόλου συγκεκριμένες με αποτέλεσμα ο δημόσιος διάλογος να διεξάγεται στη βάση εικασιών για σκοπούς δημιουργίας εντυπώσεων.

Αντίθετα, ελάχιστος σχολιασμός έγινε για τις κυβερνητικές προτάσεις για τη μείωση του κόστους της κρατικής μηχανής, οι οποίες ήταν αρκετά συγκεκριμένες. Τα προτεινόμενα μέτρα κινούνται σε τρεις άξονες: την απασχόληση, το μισθολόγιο και τις συντάξεις. Πέρα από την πρόθεση της κυβέρνησης για έναρξη διαλόγου με στόχο τη μείωση του συνταξιοδοτικού κόστους, οι προτάσεις δεν περιέχουν τίποτα το καινούριο και ριζοσπαστικό. Απλώς επαναφέρονται μέτρα που είχαν υιοθετηθεί και στο παρελθόν και προσέφεραν κάποια προσωρινή ανακούφιση αλλά δεν έδωσαν μόνιμες λύσεις.

Το κύριο μέτρο για τη μείωση της απασχόλησης είναι η αναστολή δημιουργίας νέων θέσεων για δύο χρόνια. Εκτός από προσωρινό, το μέτρο είναι και ισοπεδωτικό γιατί μεταχειρίζεται με τον ίδιο τρόπο όλα τα τμήματα του δημοσίου ανεξάρτητα από τις ανάγκες και τις υποχρεώσεις τους. Το μορατόριουμ απλώς θα μεταθέσει όλα τα αιτήματα για νέες θέσεις (τόσο από τις υπηρεσίες όσο και από την κοινωνία) κατά μια διετία. Θα βρεθούμε τότε στο 2012, έτος εκλογών, και ο καθένας μπορεί να προβλέψει τι θα γίνει τότε. Μια καλύτερη λύση είναι να γίνει μια λεπτομερής καταγραφή των αναγκών σε όλο το εύρος της δημόσιας υπηρεσίας ώστε να εντοπιστούν οι υπηρεσίες που χρειάζεται να συρρικνωθούν ή ακόμα και να καταργηθούν και να γίνει ανακατανομή του προσωπικού - κάτι βέβαια που απατεί και την εισαγωγή της εναλλαξιμότητας.

Τα μέτρα για τη μείωση του μισθολογίου είναι ακόμα πιο ανεπαρκή, αφού ουσιαστικά το μόνο που προτείνεται είναι η "συγκράτηση" των μισθολογικών αυξήσεων. Όμως ακόμα και με μηδενικές αυξήσεις οι μισθοί αυξάνονται κατά 5-6% ετησίως λόγω προσαυξήσεων και ΑΤΑ. Η κυβέρνηση απορρίπτει χωρίς συζήτηση τα δύο μέτρα που μπορούν να δώσουν μόνιμες λύσεις στο πρόβλημα του μισθολογίου: την κατάργηση ή μείωση των αυτόματων αυξήσεων και τη μείωση των μισθολογικών κλιμάκων για τους νεοεισερχόμενους δημόσιους υπάλληλους.

Ο Υπουργός στην παρουσίασή του χαρακτήρισε - ορθά - το δημοσιονομικό πρόβλημα ως "διαχρονικό και διαρθρωτικό" και την κρατική μηχανή ως "μεγάλη κι ανελαστική". Όμως τα μέτρα που προτείνει είναι προσωρινής φύσεως και δεν θεραπεύουν τις βασικές αιτίες των διαρθρωτικών προβλημάτων. Το πιθανότερο σενάριο είναι ότι το έλλειμμα θα περιοριστεί κάπως μέχρι το 2012, θα εκτοξευτεί ως αποτέλεσμα της εκλογικής παροχολογίας, και ο επόμενος ΥΠΟΙΚ θα έχει ακόμα μεγαλύτερους πονοκεφάλους.

Πολίτης, 17/1/2010

Το "σωστό" επίπεδο μισθών

Σε προηγούμενο άρθρο μου είχα διατυπώσει την άποψη ότι ο ρυθμός αύξησης των μισθών στο δημόσιο τομέα θα πρέπει να μειωθεί αισθητά ώστε να γεφυρωθεί σταδιακά το μισθολογικό χάσμα μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα. Κάποιος αναγνώστης διερωτήθηκε γιατί να θεωρείται ως δεδομένο ότι οι μισθοί στο δημόσιο είναι υπερβολικά ψηλοί. Μήπως, ρωτά ο αναγνώστης, το σωστό επίπεδο μισθών είναι αυτό που προσφέρει ο δημόσιος τομέας και είναι ο ιδιωτικός τομέας που πρέπει να προσαρμοστεί;

Η απάντηση στο ερώτημα εξαρτάται από το τι αντιλαμβανόμαστε ως σωστό επίπεδο μισθών. Αν σωστό επίπεδο μισθών είναι αυτό που πιστεύουμε ότι μας αξίζει ή που χρειαζόμαστε για να ζήσουμε μια σχετικά άνετη ζωή, τότε ασφαλώς οι ψηλότερες απολαβές του δημοσίου είναι πιο σωστές. Αν όμως σωστό επίπεδο μισθών είναι αυτό που αντικατοπτρίζει τις πραγματικές δυνατότητες της οικονομίας, τότε ο ιδιωτικός τομέας αποτελεί καλύτερη ένδειξη. Οι μισθοί στον ιδιωτικό τομέα καθορίζονται από την προσφορά και τη ζήτηση και δεν υπάρχει μεγάλο περιθώριο παρέκκλισης. Μόνο επιχειρήσεις που διαθέτουν σημαντική ισχύ αγοράς (όπως μονοπώλια) έχουν τη δυνατότητα να προσφέρουν ψηλότερους μισθούς. Το κράτος είναι μια ακραία τέτοια περίπτωση αφού έχει το μονοπώλιο εξουσίας και μπορεί να επιβάλλει τέλη και φορολογίες χωρίς κανένα περιορισμό από τις δυνάμεις της αγοράς.

Όμως αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν συνέπειες. Η γενναιοδωρία του κράτους αφαιρεί από την οικονομία πόρους οι οποίοι θα μπορούσαν να διοχετευθούν σε άλλες, πιο παραγωγικές δραστηριότητες. Το πρόβλημα φαίνεται πολύ καθαρά αυτή την περίοδο. Η οικονομία βρίσκεται σε ύφεση, η ανεργία αυξάνεται συνεχώς, η κυβέρνηση κάνει περικοπές στην παιδεία, τον πολιτισμό, την έρευνα και τις υποδομές, όμως οι εργαζόμενοι στον ευρύτερο δημόσιο τομέα (ανάμεσά τους και ο γράφων) θα εισπράξουν κανονικά τις αυξήσεις τους ως αν να μην συμβαίνει τίποτα.

Όμως ακόμα πιο ζημιογόνα είναι τα μηνύματα που στέλλουμε ως κοινωνία στους νέους μας. Όλοι μιλούν για την ανάγκη καλλιέργειας της δημιουργικότητας, της κριτικής σκέψης, της επιχειρηματικότητας και της καινοτομίας. Όμως έχουμε ένα σύστημα κινήτρων που σπρώχνει προς ακριβώς την αντίθετη κατεύθυνση. Οι νέοι βλέπουν τα δεδομένα στην αγορά εργασίας και αναγνωρίζουν τα πλεονεκτήματα που παρέχει ο δημόσιος τομέας. Επιλέγουν (πολλοί, όχι όλοι) σπουδές με κύριο κριτήριο την δυνατότητα εργοδότησης στο δημόσιο. Επενδύουν μερικά από τα καλύτερά τους χρόνια για να ενταχθούν σε μια λίστα αναμονής η οποία σε 5, 10, ή 20 χρόνια θα εξαργυρωθεί με ένα κυβερνητικό πόστο. Αυτό οραματίζεται η κοινωνία μας για τους νέους της;

Πολίτης, 1/11/2009

Το κρατικό μισθολόγιο

• Το 2008 το κρατικό μισθολόγιο αντιστοιχούσε στο 14.3% του Κυπριακού ΑΕΠ. Ο μέσος όρος στην ΕΕ ήταν 10.5%.
• Το 32.5% των δαπανών του Κυπριακού κράτους την ίδια χρονιά πήγε σε μισθούς. Ο Ευρωπαϊκός μέσος όρος ήταν 22.4%.
• Την περίοδο 1998-2008 το κρατικό μισθολόγιο αυξήθηκε κατά μέσο όρο με ρυθμό 7.7% ετησίως ενώ το εθνικό εισόδημα κατά 7.1% (σε ονομαστικούς όρους).
• Μελέτες δείχνουν ότι ένας δημόσιος υπάλληλος απολαμβάνει μισθολογικό πλεονέκτημα της τάξης του 30-40% σε σχέση με ένα άτομο με τα ίδια προσόντα που εργάζεται στον ιδιωτικό τομέα, χωρίς να λαμβάνονται υπόψιν τα επιπρόσθετα οφελήματα του δημόσιου τομέα (ωράριο, συντάξεις, άδειες, κ.λπ.)

Τα πιο πάνω στοιχεία αποτυπώνουν στατιστικά αυτό που όλοι γνωρίζουν: ότι το κρατικό μισθολόγιο της Κύπρου είναι υπέρμετρα μεγάλο λόγω των ψηλών απολαβών στον ευρύτερο δημόσιο τομέα. Κατ' ακρίβεια, τα πράγματα είναι μάλλον χειρότερα γιατί οι αριθμοί δείχνουν μόνο το κόστος της κρατικής μηχανής αλλά όχι την αξία των υπηρεσιών τι προσφέρει. Οι περισσότερες άλλες χώρες με συγκριτικά μεγάλο κρατικό μισθολόγιο (π.χ. οι Σκανδιναβικές) προσφέρουν στους πολίτες τους πολύ περισσότερες και πιο ποιοτικές υπηρεσίες από ότι η Κύπρος. Ο Κύπριος φορολογούμενος πληρώνει πολλά για να συντηρεί τη δημόσια υπηρεσία αλλά παίρνει πολύ λίγα υπό μορφή αγαθών και υπηρεσιών.

Εκτός από την πίεση στα κρατικά ταμεία, η μεγάλη διαφορά μισθών μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα δημιουργεί και άλλα προβλήματα. Αποτελεί κοινωνική αδικία, γιατί άτομα με τα ίδια προσόντα έχουν πολύ διαφορετικές απολαβές. Προσελκύει τους νέους στον χαμηλής παραγωγικότητας δημόσιο τομέα με αποτέλεσμα να αποστερεί τον ιδιωτικό τομέα από ικανά στελέχη και να συντηρεί την παραγωγικότητα σε χαμηλά επίπεδα. Δημιουργεί ακόμα πρόσφορο έδαφος για ανάπτυξη πελατειακών σχέσεων, αφού οι προνομιούχες θέσεις στο δημόσιο τομέα χρησιμοποιούνται ως λάφυρα εξουσίας από την εκάστοτε κυβέρνηση.

Για όλους αυτούς τους λόγους η μείωση (σε σχετικούς όρους) του κρατικού μισθολογίου αποτελεί επιτακτική ανάγκη. Κάτι τέτοιο δεν μπορεί αλλά ούτε και πρέπει να επιτευχθεί με μέτρα όπως το πάγωμα των προσλήψεων, το οποίο απλώς μεταθέτει χρονικά τις δαπάνες, καθυστερεί την ανανέωση της δημόσιας υπηρεσίας και αδικεί τους νέους. Χρειάζονται μέτρα που θα μειώσουν το μισθολόγιο σταδιακά αλλά δραστικά και συστηματικά σε βάθος χρόνου. Δύο τέτοια μέτρα θα είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικά. Το ένα είναι ο δραστικός περιορισμός των μισθολογικών αυξήσεων, είτε μέσω μιας δέσμευσης για μηδενικές αυξήσεις επ' αόριστο ή (πιο αποτελεσματικά) με την κατάργηση της ΑΤΑ. Το δεύτερο μέτρο είναι η μείωση των κλιμάκων εισδοχής σε όλο το φάσμα της δημόσιας υπηρεσίας.

Τολμά η πολιτική μας ηγεσία;

Πολίτης, 27/9/2009