Ημικρατικοί: προσαρμογή ή παρακμή

Σε ένα κόσμο που αλλάζει με γοργούς ρυθμούς, ένα από τα σημαντικότερα χαρακτηριστικά που πρέπει να έχει ένας οργανισμός είναι η δυνατότητα να προσαρμόζεται στα νέα δεδομένα και να μετεξελίσσεται όταν αυτό είναι αναγκαίο. Αυτό το χαρακτηριστικό λείπει συνήθως από δημόσιους οργανισμούς, ειδικά αυτοί λειτουργούν με μονοπωλιακό καθεστώς και δεν αντιμετωπίζουν την πίεση της αγοράς. Οι ιδιωτικοί οργανισμοί που δεν προσαρμόζονται φθίνουν σταδιακά και τελικά κλείνουν. Οι δημόσιοι οργανισμοί πολύ δύκολα κλείνουν, ακόμα και όταν οι συνθήκες οι οποίες κατέστησαν τη δημιουργία τους αναγκαία έχουν προ πολλού ξεπεραστεί. Όπως εύστοχα διερωτήθηκε πριν μερικές μέρες η Γενική Ελέγκτρια, ποιος είναι ο ρόλος στη σύγχρονη εποχή του Συμβουλίου Αμπελουργικών Προϊόντων, του Συμβουλίου Σιτηρών και του Οργανισμού Γεωργικής Ασφάλισης; Θα μπορούσε επίσης κάποιος εύλογα να διερωτηθεί ποια είναι η αποστολή σήμερα του ΡΙΚ, του Κυπριακού Πρακτορείου Ειδήσεων και του ΚΟΤ, καθώς και σε ποιο βαθμό οι οργανισμοί αυτοί φέρνουν εις πέρας την αποστολή τους.

Στην αντίπερα όχθη βρίσκονται οργανισμοί όπως η ΣΥΤΑ και η ΑΗΚ οι οποίοι παρέχουν ουσιώδεις υπηρεσίες και ασφαλώς δεν πρόκειται να κλείσουν. Εδώ και πολλά χρόνια όμως γίνεται λόγος για την ανάγκη εκσυγχρονισμού του τρόπου λειτουργίας τους ώστε να μπορούν να λειτουργούν πιο αποτελεσματικά στο σύγχρονο περιβάλλον. Η ανάγκη αυτή είναι ιδιαίτερα επιτακτική για τη ΣΥΤΑ, η οποία αντιμετωπίζει πλέον ανταγωνισμό στις περισσότερες αγορές στις οποίες δραστηριοποιείται. Όμως καμιά απόφαση δεν έχει παρθεί, με αρνητικές επιπτώσεις στη δυνατότητα του οργανισμού να ανταποκριθεί στις προκλήσεις που αντιμετωπίζει. Η προσέλκυση ενός στρατηγικού επενδυτή θα μπορούσε να δώσει στη ΣΥΤΑ άμεση πρόσβαση σε νέες τεχνολογίες και σύγχρονες μεθόδους διοίκησης και θα της έδινε την δυνατότητα να αναπτυχθεί και να επεκταθεί, προς όφελος όλων.

Το ενδεχόμενο ιδιωτικοποίησης δημοσίων οργανισμών εγείρεται συχνά σε περιόδους δημοσιονομικής στενότητας και παρουσιάζεται ως ένας εύκολος τρόπος να γεμίσουν τα δημόσια ταμεία. Αυτό είναι ατυχές. Η πώληση περιουσιακών στοιχείων απλώς για να συντηρείται μια σπάταλη και υδροκέφαλη κρατική μηχανή δεν είναι σοφή ενέργεια. Αλλά ούτε και η δογματική αντίθεση σε πώληση δημόσιας περιουσίας είναι σοφή. Σοφό θα ήταν τα όποια έσοδα από ιδιωτικοποιήσεις να διατεθούν για μεγάλες επενδύσεις που θα αναβαθμίσουν τις δημόσιες υποδομές, θα ενισχύσουν την οικονομική δραστηριότητα και θα βελτιώσουν την ποιότητα ζωής των πολιτών. Για παράδειγμα, με τη διάθεση ενός ποσοστού της τάξης του 30% της ΣΥΤΑ σε στρατηγικό επενδυτή το κράτος μπορεί να εισπράξει μερικές εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ τα οποία θα μπορούσαν να επενδυθούν για τη δημιουργία δημόσιων συγκοινωνιών στις μεγάλες πόλεις. Με αυτό τον τρόπο και η ΣΥΤΑ ενδυναμώνεται, και η δημόσια υποδομή αναβαθμίζεται.

Πολίτης, 24/1/2010

Καλημέρα ανταγωνισμέ

Η δημοπρασία για την άδεια κινητής τηλεφωνίας σηματοδοτεί την αρχή μιας νέας εποχής στον τομέα των τηλεπικοινωνιών. Η άφιξη του ανταγωνισμού αναμένεται να δώσει νέα ώθηση στο σημαντικό αυτό τομέα. Βέβαια ο Κύπριος καταναλωτής απολαμβάνει εδώ και αρκετό καιρό πολλά από τα οφέλη του ανταγωνισμού. Η δραστική μείωση των τελών της σταθερής και κινητής τηλεφωνίας τα τελευταία χρόνια οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στον ανταγωνισμό από τις υπηρεσίες callback, αλλά και στην επιθυμία της ΑΤΗΚ να αυξήσει το ποσοστό διείσδυσής της στην αγορά εν αναμονή του ανταγωνισμού. Συνεπώς, μάλλον δεν πρέπει να περιμένουμε εντυπωσιακή μείωση των τιμών, μπορούμε όμως να προσβλέπουμε σε περισσότερες επιλογές και νέα, ευφάνταστα προϊόντα.

Η καλή λειτουργία της αγοράς θα εξαρτηθεί τόσο από τις κινήσεις των δύο εταιρειών όσο και από το θεσμικό πλαίσιο. Ιδιαίτερα σημαντικό είναι το τέλος διασύνδεσης, το οποίο η Scancom θα πληρώνει στην ΑΤΗΚ για να ενωθεί με το δίκτυο της τελευταίας. Το τέλος αυτό έχει καθοριστεί από το Γραφείο του Επιτρόπου Τηλεπικοινωνιών και από το ύψος του θα εξαρτηθούν πολλά. Σε χώρες όπου καθορίστηκε σχετικά χαμηλό τέλος, όπως τη Γερμανία, άνθησε ο ανταγωνισμός. Αντίθετα, σε χώρες όπου το τέλος είναι ψηλό, όπως τη Γαλλία, οι νέοι ανταγωνιστές δυσκολεύονται να αποσπάσουν σημαντικό μερίδιο αγοράς από το πρώην μονοπώλιο. Θα πρέπει να αναμένουμε να δούμε στην πράξη κατά πόσον το καθορισθέν τέλος θα επιτρέψει ή όχι τον ανταγωνισμό.

Εξίσου σημαντικός παράγοντας είναι η ευκολία μεταπήδησης από τη μια εταιρεία στην άλλη. Η νέα εταιρεία θα προσπαθήσει με διάφορες προσφορές να δελεάσει τους καταναλωτές. Θα βρει ανταπόκριση μόνο αν η διαδικασία αλλαγής εταιρείας είναι απλή και δεν ταλαιπωρεί τον καταναλωτή. Για παράδειγμα, είναι σημαντικό να μπορεί ο συνδρομητής να διατηρεί τον αριθμό τηλεφώνου του όταν αλλάζει εταιρεία. Τυχόν αντίθετη πρακτική θα αποτελέσει σημαντικό εμπόδιο στην ανάπτυξη του ανταγωνισμού. Πέραν όμως της σημασίας που είχε για τις τηλεπικοινωνίες, η δημοπρασία της περασμένης βδομάδας ήταν ένας σημαντικός σταθμός στα κυπριακά χρονικά, γιατί εισήγαγε τον πλειστηριασμό ως μέθοδο διαμοιρασμού κρατικών "προνομίων", όπως είναι οι διάφορες άδειες.

Η πρακτική που ακολουθείται συνήθως είναι η παραχώρηση των προνομίων με βάση ποιοτικά κριτήρια, τα οποία ως επί το πλείστον μεταφράζονται σε βόλεμα ημετέρων και ρουσφέτι. Για παράδειγμα, είναι γνωστό ότι πολλές άδειες λειτουργίας ταξί παραχωρούνται σε άτομα που δεν σκοπεύουν να εξασκήσουν το επάγγελμα, οι οποίοι τις μεταπωλούν κατόπιν σε επαγγελματίες έναντι υψηλού αντιτίμου. Η επιτυχία της δημοπρασίας για την κινητή τηλεφωνία κατέδειξε με τον πλέον πειστικό τρόπο ότι υπάρχουν καλύτερες μέθοδοι διάθεσης των κρατικών προνομίων. Ας ελπίσουμε ότι κάποιοι ιθύνοντες θα το θυμηθούν αυτό την επόμενη φορά που το κράτος θα παραχωρεί άδειες λειτουργίας ταξί, ενοικίασης αυτοκινήτων, ή λειτουργίας ραδιοφωνικών και τηλεοπτικών σταθμών.

Πολίτης, 9/11/2003

Προσοχή με τις τηλεπικοινωνίες

Οι αντιδράσεις που ακολούθησαν την ιστορική απόφαση της Επιτροπής Προστασίας του Ανταγωνισμού για τα υπερκέρδη της ΑΤΗΚ δείχνουν την ύπαρξη τριών σχολών σκέψης αναφορικά με το μέλλον του οργανισμού.

• Μια σχολή σκέψης κατηγορεί την ΑΤΗΚ για αισχροκέρδεια και καταδολίευση και απαιτεί μειώσεις στα τέλη και επιστροφή χρημάτων χωρίς να δείχνει να ανησυχεί για τις μελλοντικές επιπτώσεις.
• Η δεύτερη σχολή σκέψης θεωρεί ότι η απόφαση της Επιτροπής και οι επιθέσεις εναντίον της ΑΤΗΚ αποτελούν μέρος μιας ενορχηστρωμένης εκστρατείας από μεγάλα συμφέροντα που επιδιώκουν να αποδυναμώσουν την Αρχή και να την καταστήσουν ευάλωτη στον επερχόμενο ανταγωνισμό.
• Τέλος, μια τρίτη σχολή ανησυχεί ότι περαιτέρω μείωση των τελών θα αποθαρρύνει τους επίδοξους ανταγωνιστές.

Η κάθε προσέγγιση έχει βέβαια τη λογική της, όμως υπάρχουν ορισμένες πραγματικότητες που όλοι πρέπει να αναγνωρίσουν. Η εμπειρία των Ευρωπαϊκών χωρών δείχνει ότι τα πρώην κρατικά τηλεπικοινωνιακά μονοπώλια δύσκολα χάνουν την ηγεμονία στην αγορά. Αντίθετα, οι εκθέσεις της ΕΕ δηλώνουν ανησυχία για το γεγονός ότι οι νέοι ανταγωνιστές δυσκολεύονται να αποσπάσουν σημαντικό μερίδιο της αγοράς. Έτσι, δεδομένου ότι η ΑΤΗΚ είναι ένας οργανισμός με αξιόλογη τεχνογνωσία και ανθρώπινο δυναμικό και νοουμένου ότι η βουλή θα εγκρίνει τη προτεινόμενη μετοχοποίησή της, μάλλον δεν υπάρχει κανένας λόγος ανησυχίας για τη βιωσιμότητά της.

Αντίθετα, η ανησυχία για τη σωστή λειτουργία της αγοράς μετά την φιλελευθεροποίηση είναι πλήρως δικαιολογημένη. Για να υπάρξει υγιής ανταγωνισμός θα πρέπει να διασφαλιστεί ότι θα υπάρχουν τουλάχιστον δύο (καλύτερα περισσότεροι) ισότιμοι παίχτες. Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να υπάρξει σαφής διαχωρισμός μεταξύ των υπηρεσιών στις οποίες η ΑΤΗΚ αντιμετωπίζει ανταγωνισμό και αυτών στις οποίες διατηρεί το μονοπώλιο. Τα τέλη της κινητής και διεθνής τηλεφωνίας στα οποία θα υπάρξει ανταγωνισμός πρέπει να αντικατοπτρίζουν το πραγματικό κόστος παροχής τους και για κανένα λόγο δεν πρέπει να υπάρξει επιδότηση αυτών των υπηρεσιών από άλλους πόρους της Αρχής.

Η εξακρίβωση του κόστους παροχής των διαφόρων υπηρεσιών δεν είναι απλή υπόθεση γιατί πολλές δαπάνες, όπως αυτές για έργα υποδομής, είναι κοινές για όλες τις υπηρεσίες. Υπάρχουν διάφορες μέθοδοι κατανομής του κόστους των έργων αυτών στις διάφορες υπηρεσίες. Αναπόφευκτα η κάθε μέθοδος καταλήγει σε διαφορετικές εκτιμήσεις ως προς το κόστος που αντιστοιχεί στην κάθε υπηρεσία. Ο Ρυθμιστής Τηλεπικοινωνιών είναι το αρμόδιο όργανο για να καθορίσει τη μέθοδο που θα χρησιμοποιηθεί. Όμως η στελέχωση και οργάνωση της σημαντικής αυτής υπηρεσίας φαίνεται να καθυστερεί με αποτέλεσμα να αδυνατεί να παρέμβει αποτελεσματικά. Στο μεταξύ ο χρόνος κυλά, η ώρα της εισόδου του ανταγωνιστή πλησιάζει και η ΑΤΗΚ μειώνει περαιτέρω τα τέλη. Κάποιοι θα πρέπει να κινηθούν γρήγορα για να μην καταλήξουμε με μια προβληματική αγορά.

Πολίτης, 14/9/2002

Τα εκατομμύρια της ΑΤΗΚ

Η απόφαση της Επιτροπής Προστασίας του Ανταγωνισμού για επιβολή προστίμου ύψους 20 εκατομμυρίων λιρών στην ΑΤΗΚ σηματοδοτεί την έναρξη μιας καινούριας εποχής στο θέμα του ανταγωνισμού στην Κυπριακή οικονομία. Πρόκειται ουσιαστικά για την πρώτη σημαντική καταδικαστική απόφαση της Επιτροπής που δηλώνει με αυτό τον τρόπο παρούσα στο οικονομικό γίγνεσθαι του τόπου.

Η απόφαση της Επιτροπής θα έχει σημαντικές επιπτώσεις τόσο στην ίδια την ΑΤΗΚ όσο και στην εξέλιξη της τηλεπικοινωνιακής αγοράς στον τόπο μας. Χωρίς αμφιβολία το θέμα αυτό θα συνεχίσει να μας απασχολεί για αρκετό καιρό ακόμα. Ένα από τα πρώτα θέματα που ανέκυψαν είναι αυτό του τρόπου διάθεσης τόσο του ποσού του προστίμου όσο και των υπολοίπων εκατομμυρίων της ΑΤΗΚ. Ακούστηκαν διάφορες προτάσεις για τα 20 εκατομμύρια του προστίμου, όπως για παράδειγμα η διάθεση του ποσού για επενδύσεις σε τεχνολογική υποδομή. Η ίδια η ΑΤΗΚ υποσχέθηκε να διαθέσει επιπρόσθετο ποσό 30 εκατομμυρίων για τη στήριξη του πολιτισμού και του αθλητισμού. Από την άλλη οι σύνδεσμοι των καταναλωτών ζητούν την επιστροφή των χρημάτων στους δικαιούχους τους, τους καταναλωτές δηλαδή που πληρώνουν για τις υπηρεσίες της ΑΤΗΚ.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η πρόταση των συνδέσμων των καταναλωτών είναι η ορθότερη και δικαιότερη. Για να γίνει όμως σωστά η επιστροφή χρημάτων θα πρέπει να διεξαχθεί λεπτομερής έρευνα ώστε να διαπιστωθεί η επιπρόσθετη επιβάρυνση που επωμίστηκε ο κάθε καταναλωτής την περίοδο για την οποία επεβλήθηκε το πρόστιμο. Το κόστος ενός τέτοιου εγχειρήματος είναι μάλλον απαγορευτικό και καθιστά ανέφικτη αυτή την επιλογή.

Από την άλλη, οι προτάσεις για διάθεση των χρημάτων σε διάφορους κοινωφελείς σκοπούς έχουν το μειονέκτημα ότι δεν είναι αποτέλεσμα σοβαρής μελέτης και προγραμματισμού αλλά αποτελούν μάλλον ενστικτώδη αντίδραση στο αναπάντεχο κελεπούρι. Ιδιαίτερα η "προσφορά" της ΑΤΗΚ θα πρέπει να αντιμετωπιστεί με πολλή σκεπτικισμό. Αν τα 30 εκ. αποτελούν περιουσία του Κυπριακού λαού τότε αρμόδιο όργανο να αποφασίσει τη διάθεσή τους δεν είναι βέβαια η ΑΤΗΚ αλλά το Κυπριακό κράτος. Το κράτος έχει την ευθύνη να ιεραρχεί τις προτεραιότητές του και ανάλογα να αποφασίζει πού και πώς θα διαθέσει τα έσοδά του, από όπου κι αν προέρχονται. Έτσι και τα εκατομμύρια της ΑΤΗΚ θα πρέπει να περάσουν στα δημόσια ταμεία που σίγουρα τα χρειάζονται.

Είναι σημαντικό το θέμα αυτό να αντιμετωπιστεί από την αρχή με τη δέουσα σοβαρότητα για να μην δημιουργηθούν κακά προηγούμενα. Η Επιτροπή Προστασίας του Ανταγωνισμού δείχνει να έχει τη διάθεση να προχωρήσει δυναμικά στη εξέταση υποθέσεων εκμετάλλευσης δεσπόζουσας θέσης και προσυνεννοημένης τιμολόγησης. Αυτό σημαίνει ότι τα έσοδα από πρόστιμα θα συνεχίσουν να έρχονται. Δεν είναι δυνατό κάθε φορά που κάποια εταιρεία τιμωρείται να της επιτρέπουμε να προσπαθήσει να βελτιώσει την εικόνα της δωροδοκώντας ουσιατικά τους πολίτες.

Πολίτης, 8/9/2002

Ο ανταγωνισμός στις τηλεπικοινωνίες

Κορυφώνεται αυτές τις μέρες η διαμάχη για τη συμμετοχή ή όχι της ΑΗΚ στον τομέα των τηλεπικοινωνιών. Εκ πρώτης όψεως δεν φαίνεται να υπάρχει λόγος για αποκλεισμό της ΑΗΚ. Πρόκειται για ένα εύρωστο οργανισμό με καλό επίπεδο τεχνογνωσίας και γνώση της τοπικής αγοράς που θα μπορούσε θεωρητικά να καταστεί ένας υπολογίσιμος ανταγωνιστής για την ΑΤΗΚ.

Το γενονός όμως ότι και οι δύο οργανισμοί αποτελούν ιδιοκτησία του κράτους δημιουργεί σοβαρές αμφιβολίες για τη δυνατότητα να υπάρξει πραγματικός ανταγωνισμός μεταξύ τους. Οι δηλώσεις που έχουν γίνει τις τελευταίες μέρες από διάφορα μέρη ενισχύουν αυτές τις ανησυχίες. Η ίδια η ΑΗΚ σε σημείωμά της που δημοσιεύτηκε στον τύπο δηλώνει ότι "κύρια πρόθεσή της δεν είναι να ανταγωνιστεί την ΑΤΗΚ αλλά ξένους οίκους." Με άλλα λόγια η ΑΗΚ ζητά άδεια λειτουργίας στις τηλεπικοινωνίες με την υπόσχεση ότι δεν θα υπάρξει ανταγωνισμός!

Η ΑΗΚ χρησιμοποιεί επίσης το επιχείρημα ότι διαθέτει ήδη τηλεπικοινωνιακή υποδομή η οποία θα καταστή άχρηστη αν δεν της δοθεί άδεια. Όμως αυτό θα έπρεπε να το είχαν σκεφτεί πριν προχωρήσουν σε αυτή την επένδυση. Είναι αδιανόητο για ένα δημόσιο οργανισμό να προσπαθεί να φέρει την πολιτεία προ τετελεσμένων. Ποιος και γιατί εξουσιοδότησε την ΑΗΚ να επενδύσει τα κέρδη που της αποφέρει το ενεργειακό μονοπώλιο για να δραστηριοποιηθεί σε μια αγορά στην οποία δεν έχει καν άδεια λειτουργίας;

Η ΑΗΚ ισχυρίζεται επίσης ότι χρειάζεται να αναζητήσει εναλλακτικές πηγές εσόδων για να αναπληρώσει τις απώλειες που θα έχει από την επικείμενη φιλελευθεροποίηση του τομέα της ενέργειας. Διατηρούμε τις αμφιβολίες μας για το μέγεθος αυτών των απωλειών αφού πολύ δύσκολα θα βρεθεί ανταγωνιστής για να απειλήσει σοβαρά την ΑΗΚ με την υποδομή που διαθέτει σήμερα. Άσχετα όμως με αυτό, η ΑΗΚ είναι ένας δημόσιος οργανισμός που σκοπό έχει την εξυπηρέτηση των πολιτών και όχι την αναζήτηση του κέρδους. Η όλη ιδέα της φιλελευθεροποίησης αποσκοπεί στη μείωση της κρατικής εμπλοκής στην παραγωγική διαδικασία και όχι στην αύξησή της.

Όμως σε τελική ανάλυση η συμπεριφορά της ΑΗΚ είναι η αναμενόμενη από ένα οργανισμό που βλέπει το συμφέρον του και επιζητεί να ενισχύσει τη θέση του. Αυτό που πρέπει να μας ανησυχεί ιδιαίτερα είναι ο τρόπος που το θέμα αντιμετωπίζεται από την πολιτική ηγεσία. Στο κυβερνητικό επίπεδο το θέμα έχει εξελιχτεί σε διαμάχη μεταξύ των πολιτικών προϊστάμενων της ΑΗΚ και της ΑΤΗΚ. Από την άλλη τα κόμματα έχουν ταχθεί σύσσωμα υπέρ της συμμετοχής της ΑΗΚ χωρίς να δείχνουν να ανησυχούν για τον ανταγωνισμό. Είναι προφανές ότι προσεγγίζουν το θέμα με κύριο γνώμονα το συμφέρον του οργανισμού αντί αυτό των καταναλωτών, κάτι που είναι αντίθετο με την όλη ιδέα της φιλελευθεροποίησης.

Ο Ρυθμιστής Τηλεπικοινωνιών στις δικές του δηλώσεις φάνηκε απρόθυμος να εμπλακεί στη διαμάχη, τουλάχιστον δημόσια. Όμως ο Ρυθμιστής ως ο προασπιστής της καλής λειτουργίας της αγοράς είναι ο πλέον αρμόδιος να εκφέρει γνώμη σε αυτό το ζωτικής σημασίας θέμα. Η απόφαση για συμμετοχή ή όχι της ΑΗΚ είναι η πρώτη μεγάλη δοκιμασία στη διαδικασία της φιλελευθεροποίησης και θα πρέπει να αντιμετωπιστεί με τη δέουσα προσοχή. Αν ξεκινήσουμε στραβά, πολύ δύσκολα θα μπορέσουμε να διορθώσουμε τα πράγματα αργότερα.

Πολίτης, 14/7/2002