Ένα ταρακούνημα για την αγορά καυσίμων

Από τον τελευταίο γύρο αντιπαραθέσεων μεταξύ του Υπουργού Εμπορίου και των εμπλεκομένων στην εμπορία καυσίμων προέκυψε μια ενδιαφέρουσα ανταλλαγή δηλώσεων. Ο Υπουργός Εμπορίου δήλωσε ότι εντόπισε πρατήρια που αύξησαν τις τιμές τους πριν παραλάβουν φορτία με τις νέες (ψηλότερες) τιμές και απείλησε τους πρατηριούχους ότι θα μελετήσει το ενδεχόμενο επαναφοράς της πρότασης για δημιουργία πρατηρίων αυτοεξυπηρέτησης από τον συνεργατισμό.

Σε ραδιοφωνικές του δηλώσεις, ο κος Παμπίνος Χαραλάμπους - επίτιμος πρόεδρος του συνδέσμου πρατηριούχων - ανέφερε ότι σε μια τέτοια περίπτωση οι πρατηριούχοι θα απολύσουν τις δύο χιλιάδες υπαλλήλους τους ώστε να μειωθούν τα λειτουργικά τους έξοδα και θα πωλούν πιο φθηνά.

Η αντίδραση του Υπουργού ήταν να ζητήσει από την ηγεσία των πρατηριούχων να του παρουσιάσουν τα ονόματα των 2000 εργαζομένων και να διερωτηθεί εάν υπάρχουν περισσότεροι από 200 Κύπριοι που εργάζονται στα 270 πρατήρια της Κύπρου.

Αφήνοντας κατά μέρος το στοιχείο της αντιπαράθεσης, οι πιο πάνω δηλώσεις καταγράφουν μερικές πραγματικότητες που αγγίζουν την ουσία του ζητήματος. Το κύριο πρόβλημα στον τομέα της εμπορίας καυσίμων είναι ότι δεν υπάρχει κουλτούρα ανταγωνισμού. Η αγορά λειτουργούσε για δεκαετίες σε ένα ρυθμιζόμενο καθεστώς το οποίο αποσκοπούσε στο να εξασφαλίσει στον κάθε εμπλεκόμενο κάποιο "δίκαιο" εισόδημα. Οι ρυθμίσεις τερματίστηκαν με το άνοιγμα της αγοράς το 2004, όμως η κουλτούρα δεν άλλαξε. Τόσο οι εταιρείες πετρελαιοειδών όσο και οι πρατηριούχοι συνέχισαν να εργάζονται με τον τρόπο που γνώριζαν, κάτι που ήταν φυσιολογικό και αναμενόμενο.

Το προστατευμένο καθεστώς που υπήρχε στην αγορά για δεκαετίες φόρτωσε τις εταιρείες με ψηλό λειτουργικό κόστος και μας προικοδότησε με ένα ανορθολογικό δίκτυο πρατηρίων. Υπάρχουν πολλά πρατήρια κοντά στα κέντρα των πόλεων (στη λεωφόρο Νίκης στη Λευκωσία υπάρχουν τρία πρατήρια σε απόσταση 200 μέτρων, τα οποία κάθονται σε τεμάχια γης αξίας εκατομμυρίων), ενώ δεν υπάρχουν αρκετά πρατήρια στα σημεία εξόδου από τις πόλεις και στους αυτοκινητοδρόμους.

Η αγορά χρειάζεται να εμβολιαστεί με μια γερή δόση ανταγωνιστικής νοοτροπίας. Αυτό δεν πρόκειται να γίνει από τους υφιστάμενους παίκτες γιατί το στάτους κβο τους εξυπηρετεί. Το Υπουργείο θα μπορούσε να μελετήσει τρόπους να προσελκύσει στην αγορά νέους παίκτες που θα διψούν για μερίδιο αγοράς. Θα μπορούσαν για παράδειγμα να δοθούν άδειες για πρατήρια αυτοεξυπηρέτησης ή για λειτουργία πρατηρίων σε χώρους όπως οι υπεραγορές (το Carrefour διαθέτει τέτοιες υπηρεσίες σε υπεραγορές του στο εξωτερικό).

Μια τέτοια εξέλιξη θα προκαλέσει σίγουρα αντιδράσεις από τις εταιρείες και τους πρατηριούχους που θα νιώσουν - δικαιολογημένα - ότι απειλούνται. Κάποιοι εργαζόμενοι θα απολυθούν και κάποια πρατήρια θα κλείσουν. Θα υπάρξει πολιτικό κόστος, όμως δεν υπάρχει άλλος τρόπος. Οι νουθεσίες και οι απειλές δεν έχουν πετύχει τίποτα. Ένα δυνατό ταρακούνημα της αγοράς με την είσοδο νέων παικτών μπορεί να αλλάξει τα δεδομένα υπέρ των καταναλωτών.

Πολίτης, 13/3/2011

Η κρίσιμη απόφαση της ΕΠΑ

Το πόρισμα της Επιτροπής Προστασίας Ανταγωνισμού για παράνομες πρακτικές στην αγορά πετρελαιοειδών είναι μια απόφαση με σημαντικές προεκτάσεις. Πρόκειται για μια δύσκολη υπόθεση που απασχόλησε έντονα την κοινή γνώμη και κατέληξε στο μεγαλύτερο συνολικό πρόστιμο που έχει εκδικαστεί ποτέ για περίπτωση εναρμονισμένης πρακτικής (άτυπου καρτέλ). Το θετικό είναι ότι η ΕΠΑ δεν φαίνεται να επηρεάστηκε από τις πολλές πιέσεις που δέχτηκε, τουλάχιστον αν κρίνουμε από το γεγονός ότι δεν έκανε βεβιασμένες ενέργειες. Θα αναμένουμε την δημοσίευση της πλήρους έκθεσης για να δούμε το σκεπτικό με βάση το οποίο έφτασε σε αυτή την απόφαση. Αυτό που είναι μάλλον βέβαιο είναι ότι η συνέχεια της υπόθεσης θα διαδραματιστεί ενώπιον της δικαιοσύνης και η έκβασή της θα είναι καθοριστικής σημασίας για το μέλλον της πολιτικής ανταγωνισμού στην Κύπρο. Αν η απόφαση της ΕΠΑ ανατραπεί από το Ανώτατο Δικαστήριο θα πρόκειται για ένα σημαντικό πλήγμα για αυτόν τον καταταλαιπωρημένο θεσμό.

Η ανακοίνωση της ΕΠΑ για επιβολή προστίμου στις εταιρείες πετρελαιοειδών έγινε δεκτή με μεγάλη ικανοποίηση, όπως ήταν αναμενόμενο. Ταυτόχρονα έδωσε και το έναυσμα για διάφορες δηλώσεις που δείχνουν πόση άγνοια εξακολουθεί να υπάρχει για το ρόλο αυτού του σημαντικού θεσμού. Αμφισβητήθηκε η αξία της απόφασης γιατί οι καταναλωτές δεν θα πάρουν τα λεφτά τους πίσω (ναι αλλά έχει μεγάλη αποτρεπτική σημασία). Εκφράστηκε η ανησυχία ότι οι εταιρείες θα αυξήσουν τις τιμές τους για να καλύψουν το πρόστιμο (δεν αποκλείεται, αλλά δύσκολο). Έγιναν υποδείξεις προς την ΕΠΑ να κυνηγήσει το υποτιθέμενο καρτέλ των πρατηριούχων (καρτέλ με 200 μέλη δεν υπάρχουν πουθενά). Και το χειρότερο, αφέθηκαν υπαινιγμοί από την αντιπολίτευση ότι η απόφαση λήφθηκε στο συγκεκριμένο χρονικό σημείο για να ενισχύσει τα κρατικά ταμεία. Τέτοια πράγματα δεν λέγονται, εκτός αν υπάρχουν αδιάσειστα στοιχεία, γιατί το μόνο που πετυχαίνουν είναι να πλήξουν την αξιοπιστία των θεσμών του κράτους.

Η ΕΠΑ δεν είναι αγορανομία. Είναι εντεταλμένη να κινείται μέσα στα πλαίσια συγκεκριμένης νομοθεσίας που θεσπίστηκε από την Κυπριακή βουλή. Αποτελεί οιονεί δικαστήριο, και ως τέτοιο πρέπει να αντιμετωπίζεται. Έχει περάσει από πολλές τρικυμίες τα τελευταία χρόνια, κυρίως γιατί η πολιτεία ποτέ δεν αντιλήφθηκε τη σημασία αυτού του θεσμού και απέτυχε να τον στελεχώσει σωστά και να τον στηρίξει εκεί που έπρεπε. Πολλές φορές έκανε το αντίθετο, όπως στην περίπτωση της καταδικαστικής απόφασης εναντίον της ΑΤΗΚ πριν μερικά χρόνια. Οι ανεξάρτητοι θεσμοί είναι πολύ σημαντικοί για τη σωστή λειτουργία τους κράτους και της οικονομίας. Ας τους δώσουμε τα εφόδια που χρειάζονται για να κάνουν τη δουλειά τους σωστά, και όταν έρθει η ώρα να τους κρίνουμε με βάση τους όρους εντολής τους.

Πολίτης, 11/10/2009

Το μέλλον στα πετρελαιοειδή

Η ιστορία της εμπορίας των πετρελαιοειδών είναι μια ιστορία κακών πολιτικών:

• Το σύστημα καθορισμού λιανικών τιμών πώλησης. Εδώ και 32 χρόνια το κράτος υποχρεώνει τους πολίτες του να επιδοτούν πλουσιοπάροχα τις εταιρείες πετρελαιοειδών.
• Το διυλιστήριο. Ένα τρανταχτό παράδειγμα κρατικής κακοδιαχείρησης, για χάρη του οποίου αναπνέουμε μέχρι σήμερα θείο και μόλυβδο, ουσίες που όλες οι προηγμένες χώρες έχουν σχεδόν εξαλείψει από τα καύσιμα εδώ και χρόνια.
• Η επιδότηση του πετρελαίου. Δημιούργησε τεράστιες στρεβλώσεις στην αγορά, ενεθάρρυνε λανθασμένες επενδύσεις και οδήγησε στην αλόγιστη χρήση του πετρελαίου στην γεωργία, τις μεταφορές και τη θέρμανση.

Θα μπορούσε κανείς να γεμίσει πολλές σελίδες περιγράφοντας πώς τα λάθη αυτά οδήγησαν στη σημερινή κατάσταση. Επειδή όμως έχουν λεχθεί αρκετά αυτές τις μέρες θα προτιμήσω να αφήσω το παρελθόν και να κοιτάξω λίγο μπροστά. Τις τελευταίες μέρες έχουμε ακούσει τόσο τον Υπουργό Εμπορίου όσο και τον Υπουργό Συγκοινωνιών να υπόσχονται στους καταναλωτές χαμηλότερες τιμές καυσίμων στο σύντομο μέλλον. Προφανώς η κυβέρνηση ελπίζει ότι η απελευθέρωση της αγοράς και το κλείσιμο του διυλιστηρίου θα σπρώξουν τις τιμές προς τα κάτω.

Στη θέση τους θα ήμουν πιο επιφυλακτικός. Σίγουρα υπάρχει περιθώριο μείωσης των τιμών, όμως αυτό προϋποθέτει τη διαμόρφωση σωστού ανταγωνιστικού κλίματος στην αγορά. Κάτι τέτοιο δεν πρέπει να θεωρείται ως δεδομένο. Αυτή η αγορά λειουργεί εδώ και δεκαετίες κάτω από καθεστώς προστατευτισμού. Οι εταιρείες πετρελαιοειδών δεν είναι συνηθισμένες να ανταγωνίζονται η μια την άλλη αφού όλα αυτά τα χρόνια λειτουργούσαν ουσιαστικά σαν καρτέλ. Έχουν πολύ ψηλό λειτουργικό κόστος γιατί μέχρι τώρα δεν είχαν κανένα λόγο να προσπαθήσουν να το περιορίσουν. Αντίθετα, το σύστημα τους ενεθάρρυνε να κτίζουν πολλά και πολυτελή πρατήρια για να δικαιολογούν αύξηση των κερδών τους.

Η έλλειψη ανταγωνιστικής κουλτούρας και το ψηλό λειτουργικό κόστος δεν ευνοούν την ανάπτυξη του ανταγωνισμού. Για να αποφέρει η φιλελευθεροποίηση τα αναμενόμενα οφέλη απαιτείται μια δραστική αναδιάρθρωση του κλάδου. Οι εταιρείες θα πρέπει να αναδιοργανωθούν και να γίνουν πιο αποδοτικές. Ορισμένα πρατήρια θα κλείσουν, άλλα θα μετακινηθούν, άλλα ίσως μετατραπούν σε σταθμούς αυτοεξυπηρέτησης (self-service) και μειώσουν τις υπηρεσίες που προσφέρουν (π.χ. πλύσιμο αυτοκινήτου, πώληση νερού, κ.λπ.). Για να γίνουν όλα αυτά θα χρειαστεί κάποια από τις εταιρείες να κάνει την πρώτη κίνηση. Είναι αμφίβολο κατά πόσον υπάρχει τέτοια διάθεση. Ο καλύτερος τρόπος να επιτευχθεί ο ανταγωνισμός είναι με την είσοδο νέων εταιρειών στην αγορά οι οποίες θα είναι σε θέση να κινηθούν με ευελιξία και αποτελεσματικότητα. Αυτό δεν θα είναι εύκολο γιατί η αγορά είναι ήδη κορεσμένη. Όμως η πολιτεία θα μπορούσε να το ενθαρρύνει δημιουργώντας τις κατάλληλες προϋποθέσεις για προσέλκυση νέων εταιρειών.

Η αναδιάρθρωση της αγοράς θα προκαλέσει αναμφίβολα αντιδράσεις από αυτούς που θα επηρεαστούν αρνητικά και θα έχει πολιτικό κόστος. Αν όμως η κυβέρνηση θέλει να επιτύχει τη μείωση των τιμών που υπόσχεται, δεν υπάρχει άλλη επιλογή.

Πολίτης, 25/1/2004

Η αισχροκέρδεια και ο ξύπνιος καταναλωτής

Εδώ και αρκετό καιρό εμφανίζονται στον τύπο δημοσιεύματα που αναφέρονται σε αυξήσεις στις τιμές σε διάφορα είδη. Δυστυχώς όλα σχεδόν τα δημοσιεύματα στηρίζονται σε μεμονωμένα παραδείγματα πολύ μικρού αριθμού αγαθών και δεν προσφέρονται για εξαγωγή γενικών συμπερασμάτων. Η μόνη κάπως συστηματική μελέτη που έχει δει το φως της δημοσιότητας είναι αυτή του Συνδέσμου Καταναλωτών, η οποία επισημαίνει την ύπαρξη μεγάλης διασποράς στις τιμές. Όμως η διασπορά από μόνη της δεν λέει πολλά ράγματα. Για να εξαχθούν ασφαλή συμπεράσματα χρειάζονται επιστημονικές μελέτες ευρείας κλίμακας που να διεξάγονται σε τακτική βάση.

Το θέμα συζητήθηκε αυτή τη βδομάδα στην επιτροπή εμπορίου της βουλής. Δύο βουλευτές κατέθεσαν μάλιστα πρόταση νόμου που ποινικοποιεί την αισχροκέρδεια. Πρόκειται για μια εισήγηση που ακούγεται καλή στη θεωρία, πάσχει όμως από σοβαρά προβλήματα εφαρμογής στην πράξη. Υπάρχει κατ' αρχήν το πρόβλημα ορισμού της αισχροκέρδειας. Η πρόταση των βουλευτών την καθορίζει ως τη πώληση προϊόντος έναντι τιμήματος το οποίο "κατά τις περιστάσεις τελεί σε προφανή δυσαναλογία προς την αγοραία τιμή του προϊόντος." Το προφανές της δυσαναλογίας είναι βέβαια θέμα κρίσης. Αυτό που είναι σίγουρα προφανές είναι ότι ένας τέτοιος ορισμός δύσκολα θα μπορούσε να σταθεί σε δικαστήριο. Πέραν αυτού, υπάρχει το πρακτικό θέμα της αστυνόμευσης. Ποιος θα αναλάβει να βρει τους παρανομούντες; Θα δημιουργήσουμε ειδική αστυνομική δύναμη η οποία θα γυροφέρνει τα καταστήματα κοιτάζοντας ετικέτες; Ποιο θα είναι το κόστος ενός τέτοιου εγχειρήματος;

Θα ήταν πολύ πιο χρήσιμο αν κυβέρνηση και βουλή εστιάζονταν στη δημιουργία ευνοϊκών συνθηκών για τον ανταγωνισμό, ο οποίος είναι η μόνη δύναμη που μπορεί να διασφαλίσει λογικές τιμές σε μακροχρόνια βάση. Δυστυχώς συχνά κάνουν ακριβώς το αντίθετο με την παραχώρηση προνομίων σε διάφορες επαγγελματικές ομάδες. Δυσχεραίνουν έτσι την πρόσβαση στην αγορά σε νέους επαγγελματίες ή επιχειρήσεις και περιορίζουν τον ανταγωνισμό. Ένα τέτοιο προνόμιο είναι το δικαίωμα καθορισμού τιμοκαταλόγου που έχει παραχωρηθεί κατ' εξαίρεση και παρά τις πρόνοιες του περί ανταγωνισμού νόμου σε ορισμένους επαγγελματίες όπως οι δικηγόροι και οι οδοντίατροι. Η ίδια η πολιτεία δηλαδή έρχεται να υποσκάψει με τις ενέργειές της την νομοθεσία περί ανταγωνισμού. Καθόλου δεν βοηθάει επίσης το γεγονός ότι η Επιτροπή Προστασίας του Ανταγωνισμού, η οποία είναι το αρμόδιο σώμα για την εφαρμογή της νομοθεσίας, λειτουργεί σήμερα με υποτυπώδη στελέχωση.

Ανεξάρτητητα όμως από τις ενέργειες της πολιτείας, τίποτα δεν μπορεί να επιτευχθεί χωρίς τη συμβολή του ίδιου του καταναλωτή. Έχουμε συνηθίσει να ζούμε σε μια οικονομία σε μεγάλο βαθμό ελεγχόμενη. Γίναμε παθητικοί καταναλωτές, θεωρώντας ότι το κράτος θα μας προστατεύσει από τις αυθαιρεσίες. Όμως η ελεύθερη αγορά χρειάζεται ξύπνιους και καλά πληροφορημένους καταναλωτές. Η καλλιέργεια σωστής καταναλωτικής συνείδησης είναι μια μακροχρόνια προσπάθεια στην οποία θα πρέπει να εμπλακεί η πολιτεία, οι Σύνδεσμοι Καταναλωτών, αλλά και ο κάθε ένας από εμάς.

Πολίτης, 30/11/2003

Καλημέρα ανταγωνισμέ

Η δημοπρασία για την άδεια κινητής τηλεφωνίας σηματοδοτεί την αρχή μιας νέας εποχής στον τομέα των τηλεπικοινωνιών. Η άφιξη του ανταγωνισμού αναμένεται να δώσει νέα ώθηση στο σημαντικό αυτό τομέα. Βέβαια ο Κύπριος καταναλωτής απολαμβάνει εδώ και αρκετό καιρό πολλά από τα οφέλη του ανταγωνισμού. Η δραστική μείωση των τελών της σταθερής και κινητής τηλεφωνίας τα τελευταία χρόνια οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στον ανταγωνισμό από τις υπηρεσίες callback, αλλά και στην επιθυμία της ΑΤΗΚ να αυξήσει το ποσοστό διείσδυσής της στην αγορά εν αναμονή του ανταγωνισμού. Συνεπώς, μάλλον δεν πρέπει να περιμένουμε εντυπωσιακή μείωση των τιμών, μπορούμε όμως να προσβλέπουμε σε περισσότερες επιλογές και νέα, ευφάνταστα προϊόντα.

Η καλή λειτουργία της αγοράς θα εξαρτηθεί τόσο από τις κινήσεις των δύο εταιρειών όσο και από το θεσμικό πλαίσιο. Ιδιαίτερα σημαντικό είναι το τέλος διασύνδεσης, το οποίο η Scancom θα πληρώνει στην ΑΤΗΚ για να ενωθεί με το δίκτυο της τελευταίας. Το τέλος αυτό έχει καθοριστεί από το Γραφείο του Επιτρόπου Τηλεπικοινωνιών και από το ύψος του θα εξαρτηθούν πολλά. Σε χώρες όπου καθορίστηκε σχετικά χαμηλό τέλος, όπως τη Γερμανία, άνθησε ο ανταγωνισμός. Αντίθετα, σε χώρες όπου το τέλος είναι ψηλό, όπως τη Γαλλία, οι νέοι ανταγωνιστές δυσκολεύονται να αποσπάσουν σημαντικό μερίδιο αγοράς από το πρώην μονοπώλιο. Θα πρέπει να αναμένουμε να δούμε στην πράξη κατά πόσον το καθορισθέν τέλος θα επιτρέψει ή όχι τον ανταγωνισμό.

Εξίσου σημαντικός παράγοντας είναι η ευκολία μεταπήδησης από τη μια εταιρεία στην άλλη. Η νέα εταιρεία θα προσπαθήσει με διάφορες προσφορές να δελεάσει τους καταναλωτές. Θα βρει ανταπόκριση μόνο αν η διαδικασία αλλαγής εταιρείας είναι απλή και δεν ταλαιπωρεί τον καταναλωτή. Για παράδειγμα, είναι σημαντικό να μπορεί ο συνδρομητής να διατηρεί τον αριθμό τηλεφώνου του όταν αλλάζει εταιρεία. Τυχόν αντίθετη πρακτική θα αποτελέσει σημαντικό εμπόδιο στην ανάπτυξη του ανταγωνισμού. Πέραν όμως της σημασίας που είχε για τις τηλεπικοινωνίες, η δημοπρασία της περασμένης βδομάδας ήταν ένας σημαντικός σταθμός στα κυπριακά χρονικά, γιατί εισήγαγε τον πλειστηριασμό ως μέθοδο διαμοιρασμού κρατικών "προνομίων", όπως είναι οι διάφορες άδειες.

Η πρακτική που ακολουθείται συνήθως είναι η παραχώρηση των προνομίων με βάση ποιοτικά κριτήρια, τα οποία ως επί το πλείστον μεταφράζονται σε βόλεμα ημετέρων και ρουσφέτι. Για παράδειγμα, είναι γνωστό ότι πολλές άδειες λειτουργίας ταξί παραχωρούνται σε άτομα που δεν σκοπεύουν να εξασκήσουν το επάγγελμα, οι οποίοι τις μεταπωλούν κατόπιν σε επαγγελματίες έναντι υψηλού αντιτίμου. Η επιτυχία της δημοπρασίας για την κινητή τηλεφωνία κατέδειξε με τον πλέον πειστικό τρόπο ότι υπάρχουν καλύτερες μέθοδοι διάθεσης των κρατικών προνομίων. Ας ελπίσουμε ότι κάποιοι ιθύνοντες θα το θυμηθούν αυτό την επόμενη φορά που το κράτος θα παραχωρεί άδειες λειτουργίας ταξί, ενοικίασης αυτοκινήτων, ή λειτουργίας ραδιοφωνικών και τηλεοπτικών σταθμών.

Πολίτης, 9/11/2003

Ο ανταγωνισμός στη ραδιοτηλεόραση

Η ραδιοτηλεόραση ήταν ο πρώτος σημαντικός τομέας της Κυπριακής οικονομίας που πέρασε από καθεστώς κρατικού μονοπωλίου στον (σχεδόν) ελεύθερο ανταγωνισμό. Η επιτυχία αυτού του εγχειρήματος δεν σηκώνει, πιστεύω, καμία αμφισβήτηση. Ο Κύπριος έχει σήμερα τη δυνατότητα να επιλέξει ανάμεσα στα δύο τηλεοπτικά κανάλια του κρατικού ιδρύματος, την ελληνική τηλεόραση, πέντε ιδιωτικά κανάλια (εκ των οποίων τα δύο είναι συνδρομητικά), καθώς και αριθμό τοπικών καναλιών. Ακόμα περισσότερες είναι οι επιλογές στο ραδιόφωνο, όπου προσφέρεται τεράστια ποικιλία εκπομπών που ικανοποιούν όλες τις προτιμήσεις. Πέραν όμως της ικανοποίησης των ακουστικών μας προτιμήσεων, το άνοιγμα της αγοράς έφερε την πολυφωνία στη ραδιοτηλεόραση, ένα στοιχείο θεμελιώδους σημασίας σε ένα δημοκρατικό πολίτευμα.

Ορισμένοι θεωρούν ότι ο ανταγωνισμός επηρέασε αρνητικά την ποιότητα των προγραμμάτων, ειδικά στην τηλεόραση. Πιστεύω ότι στο θέμα αυτό υπάρχει μια παρανόηση. Αυτό που έχει συμβεί είναι ότι προσφέρεται πολύ μεγαλύτερο φάσμα προγραμμάτων, πολλά από τα οποία είναι όντως χαμηλής ποιότητας. Υπάρχουν όμως και αρκετά προγράμματα καλής ποιότητας - περισσότερα σίγουρα από όσα υπήρχαν πριν μια δεκαετία - τα οποία ο καθένας μπορεί να παρακολουθήσει. Τώρα αν η πλειοψηφία των τηλεθεατών προτιμά τα χαμηλής ποιότητας προγράμματα, αυτό είναι κάτι που πρέπει ίσως να μας απασχολήσει σε κάποιο άλλο επίπεδο. Δεν αποτελεί όμως αποτυχία της αγοράς.

Πέρα από τη βελτίωση του προσφερόμενου προϊόντος, η ραγδαία επέκταση της αγοράς μετά την ελευθεροποίηση δημιούργησε εκατοντάδες θέσεις εργασίας. Όλα αυτά τα καινούρια τηλεοπτικά κανάλια και ραδιοφωνικοί σταθμοί απασχολούν δημοσιογράφους, συγγραφείς, εκφωνητές, μηχανικούς, γραφείς, λογιστές, παραγωγούς, κινηματογραφιστές, αθλητικογράφους, και πάει λέγοντας. Ταυτόχρονα, η επέκταση της ραδιοτηλεόρασης έδωσε σημαντική ώθηση και δημιούργησε θέσεις εργασίας σε άλλους τομείς, όπως η διαφήμιση και συναφείς κλάδοι.

Αυτό τον καιρό εξετάζεται αίτημα για εξασφάλιση άδειας για νέο τηλεοπτικό κανάλι. Έχει εκφρασθεί από ορισμένους η άποψη ότι δεν πρέπει να δοθεί νέα άδεια διότι η αγορά δεν σηκώνει άλλο κανάλι. Μια άποψη με την οποία διαφωνούν προφανώς οι ενδιαφερόμενοι για τη δημιουργία νέου καναλιού, διαφορετικά δεν θα επένδυαν τόσα λεφτά σε αυτό το εγχείρημα. Το γεγονός ότι συζητείται αυτό το θέμα δείχνει ότι δεν έχουμε καταλάβει ακόμα το ρόλο της αγοράς σε μια οικονομία. Το αν η αγορά σηκώνει ή όχι μια ακόμα εταιρεία δεν το αποφασίζει κάποιος γραφειοκράτης αλλά η ίδια η αγορά. Αν μια εταιρεία θέλει να δοκιμάσει την τύχη της, θα πρέπει να είναι ευπρόσδεκτη. Αν το προϊόν που προσφέρει είναι ποιοτικό τότε θα καταφέρει να επιζήσει, είτε μαζί με τις υπόλοιπες, είτε εκτοπίζοντας από την αγορά μια από αυτές. Αυτή ακριβώς η απειλή της εμφάνισης καινούριων ανταγωνιστών είναι που διασφαλίζει ότι τα υφιστάμενα κανάλια θα προσπαθούν συνεχώς να βελτιώνονται. Αν αποκλείσουμε αυτή την απειλή θα σκοτώσουμε τη δυναμική της αγοράς που τόσο μας έχει εξυπηρετήσει.

Πολίτης, 14/9/2003

Ο ανταγωνισμός στις τηλεπικοινωνίες

Κορυφώνεται αυτές τις μέρες η διαμάχη για τη συμμετοχή ή όχι της ΑΗΚ στον τομέα των τηλεπικοινωνιών. Εκ πρώτης όψεως δεν φαίνεται να υπάρχει λόγος για αποκλεισμό της ΑΗΚ. Πρόκειται για ένα εύρωστο οργανισμό με καλό επίπεδο τεχνογνωσίας και γνώση της τοπικής αγοράς που θα μπορούσε θεωρητικά να καταστεί ένας υπολογίσιμος ανταγωνιστής για την ΑΤΗΚ.

Το γενονός όμως ότι και οι δύο οργανισμοί αποτελούν ιδιοκτησία του κράτους δημιουργεί σοβαρές αμφιβολίες για τη δυνατότητα να υπάρξει πραγματικός ανταγωνισμός μεταξύ τους. Οι δηλώσεις που έχουν γίνει τις τελευταίες μέρες από διάφορα μέρη ενισχύουν αυτές τις ανησυχίες. Η ίδια η ΑΗΚ σε σημείωμά της που δημοσιεύτηκε στον τύπο δηλώνει ότι "κύρια πρόθεσή της δεν είναι να ανταγωνιστεί την ΑΤΗΚ αλλά ξένους οίκους." Με άλλα λόγια η ΑΗΚ ζητά άδεια λειτουργίας στις τηλεπικοινωνίες με την υπόσχεση ότι δεν θα υπάρξει ανταγωνισμός!

Η ΑΗΚ χρησιμοποιεί επίσης το επιχείρημα ότι διαθέτει ήδη τηλεπικοινωνιακή υποδομή η οποία θα καταστή άχρηστη αν δεν της δοθεί άδεια. Όμως αυτό θα έπρεπε να το είχαν σκεφτεί πριν προχωρήσουν σε αυτή την επένδυση. Είναι αδιανόητο για ένα δημόσιο οργανισμό να προσπαθεί να φέρει την πολιτεία προ τετελεσμένων. Ποιος και γιατί εξουσιοδότησε την ΑΗΚ να επενδύσει τα κέρδη που της αποφέρει το ενεργειακό μονοπώλιο για να δραστηριοποιηθεί σε μια αγορά στην οποία δεν έχει καν άδεια λειτουργίας;

Η ΑΗΚ ισχυρίζεται επίσης ότι χρειάζεται να αναζητήσει εναλλακτικές πηγές εσόδων για να αναπληρώσει τις απώλειες που θα έχει από την επικείμενη φιλελευθεροποίηση του τομέα της ενέργειας. Διατηρούμε τις αμφιβολίες μας για το μέγεθος αυτών των απωλειών αφού πολύ δύσκολα θα βρεθεί ανταγωνιστής για να απειλήσει σοβαρά την ΑΗΚ με την υποδομή που διαθέτει σήμερα. Άσχετα όμως με αυτό, η ΑΗΚ είναι ένας δημόσιος οργανισμός που σκοπό έχει την εξυπηρέτηση των πολιτών και όχι την αναζήτηση του κέρδους. Η όλη ιδέα της φιλελευθεροποίησης αποσκοπεί στη μείωση της κρατικής εμπλοκής στην παραγωγική διαδικασία και όχι στην αύξησή της.

Όμως σε τελική ανάλυση η συμπεριφορά της ΑΗΚ είναι η αναμενόμενη από ένα οργανισμό που βλέπει το συμφέρον του και επιζητεί να ενισχύσει τη θέση του. Αυτό που πρέπει να μας ανησυχεί ιδιαίτερα είναι ο τρόπος που το θέμα αντιμετωπίζεται από την πολιτική ηγεσία. Στο κυβερνητικό επίπεδο το θέμα έχει εξελιχτεί σε διαμάχη μεταξύ των πολιτικών προϊστάμενων της ΑΗΚ και της ΑΤΗΚ. Από την άλλη τα κόμματα έχουν ταχθεί σύσσωμα υπέρ της συμμετοχής της ΑΗΚ χωρίς να δείχνουν να ανησυχούν για τον ανταγωνισμό. Είναι προφανές ότι προσεγγίζουν το θέμα με κύριο γνώμονα το συμφέρον του οργανισμού αντί αυτό των καταναλωτών, κάτι που είναι αντίθετο με την όλη ιδέα της φιλελευθεροποίησης.

Ο Ρυθμιστής Τηλεπικοινωνιών στις δικές του δηλώσεις φάνηκε απρόθυμος να εμπλακεί στη διαμάχη, τουλάχιστον δημόσια. Όμως ο Ρυθμιστής ως ο προασπιστής της καλής λειτουργίας της αγοράς είναι ο πλέον αρμόδιος να εκφέρει γνώμη σε αυτό το ζωτικής σημασίας θέμα. Η απόφαση για συμμετοχή ή όχι της ΑΗΚ είναι η πρώτη μεγάλη δοκιμασία στη διαδικασία της φιλελευθεροποίησης και θα πρέπει να αντιμετωπιστεί με τη δέουσα προσοχή. Αν ξεκινήσουμε στραβά, πολύ δύσκολα θα μπορέσουμε να διορθώσουμε τα πράγματα αργότερα.

Πολίτης, 14/7/2002

Λιγότερο κράτος, εξυπνότερο κράτος

Η ανάγκη για μείωση της άμεσης εμπλοκής του κράτους στην οικονομία τυγχάνει σήμερα σχεδόν καθολικής αποδοχής. Αυτή η τάση για "λιγότερο κράτος" είναι απόρροια τριών σημαντικών εξελίξεων στο διεθνή χώρο:

• Η βελτίωση των διεθνών σχέσεων συνέβαλε στη μείωση της καχυποψίας, και της εσωστρέφειας που δικαιολογούσαν την χειραγώγηση της οικονομίας από το κράτος.
• Η ραγδαία τεχνολογική ανάπτυξη κατέστησε δυνατή την εισαγωγή του ανταγωνισμού σε αγορές που παραδοσιακά θεωρούντο φυσικά μονοπώλια και αποτελούσαν αποκλειστικότητα του κράτους.
• Η εμπειρία μερικών δεκαετιών κρατικής διαχείρισης κατέδειξε πέραν πάσης αμφιβολίας ότι το κράτος δεν είναι καλός επιχειρηματίας. Η κρατική εμπλοκή στην παραγωγική διαδικασία χαρακτηρίζεται γενικά από χαμηλή παραγωγικότητα, τεχνολογική στασιμότητα και διαφθορά.

Οι εξελίξεις αυτές έχουν δημιουργήσει μια δυναμική ιδιωτικοποιήσεων και ελευθεροποιήσεων που δίνουν μια σημαντική ώθηση στη διεθνή οικονομία. Καινούριες αγορές δημιουργούνται σε τομείς όπως τις συγκοινωνίες, τις τηλεπικοινωνίες, την ενέργεια και τις ταχυδρομικές υπηρεσίες.

Θα ήταν λάθος όμως να συμπεράνει κανείς ότι λιγότερο κράτος σημαίνει αμέτοχο κράτος. Ταυτόχρονα με την απόσυρσή του από την παραγωγική διαδικασία το κράτος αναλαμβάνει σήμερα ένα εποπτικό ρόλο ο οποίος είναι και σημαντικός και δύσκολος. Η ορθή και αποτελεσματική λειτουργία των αγορών (ειδικά των καινούριων αγορών) χρειάζεται σωστό νομοθετικό πλαίσιο και συνεχή επίβλεψη από τις αρμόδιες ρυθμιστκές αρχές. Το πλαίσιο που έχει δημιουργήσει η ΕΕ και έχει υιοθετήσει και η Κύπρος εξυπηρετεί αυτόν ακριβώς το σκοπό. Όμως η ύπαρξη του πλαισίου δεν είναι αρκετή. Τα ρυθμιστικά όργανα πρέπει να έχουν πλήρη ανεξαρτησία και να είναι επαρκώς στελεχωμένα με ικανά και προσοντούχα άτομα. Πάνω από όλα τα ρυθμιστικά όργανα πρέπει να παίρνουν στα σοβαρά την αποστολή τους που είναι η διασφάλιση του ανταγωνισμού προς όφελος των καταναλωτών.

Δυστυχώς η προϊστορία δεν μας επιτρέπει να είμαστε ιδιαίτερα αισιόδοξοι για τη σωστή λειτουργία των ρυθμιστικών αρχών στην Κύπρο. Ελάχιστοι θα υποστήριζαν ότι οι υπάρχουσες εποπτικές αρχές όπως η Επιτροπή Προστασίας του Ανταγωνισμού και η Αρχή Ραδιοτηλεόρασης ανταποκρίθηκαν στην αποστολή τους. Η συνεχιζόμενη πρακτική του διορισμού των εκλεκτών των κομμάτων στις ρυθμιστικές αρχές συμβάλλει σημαντικά στη διαιώνιση του προβλήματος. Πρόσφατα ανακοινώθηκε ότι στο Συμβουλευτικό Συμβούλιο του Ρυθμιστή Τηλεπικοινωνιών διορίστηκαν τρία άτομα που είχαν προταθεί από τα τρία μεγαλύτερα κόμματα, χωρίς να μπει κανείς στον κόπο να μας εξηγήσει ποια είναι τα προσόντα που καθιστούν αυτά τα άτομα κατάλληλα για αυτό το πόστο. Διερωτάται επίσης κανείς πόσο ανεξάρτητοι μπορεί να είναι όταν είτε είναι κομματικά στελέχη είτε νιώθουν υποχρεωμένοι στο κόμμα που τους πρότεινε. Ο Κύπριος πολίτης δικαιούται να νιώθει μια έντονη ανησυχία για τον τρόπο που η πολιτεία αντιμετωπίζει τη δημιουργία και λειτουργία των ρυθμιστικών αρχών και εποπτικών οργάνων.

Πολίτης, 2/6/2002

Το μονοπώλιο των αιθέρων

Διαβάσαμε πρόσφατα στις εφημερίδες ότι η κυβέρνηση απέρριψε αίτηση ιδιωτικής εταιρείας για εκτέλεση ναυλωμένων πτήσεων μεταξύ Κύπρου και Ισραήλ. Οι λόγοι αυτής της απόφασης δεν γνωστοποιήθηκαν. Προφανώς, όμως, η προσπάθεια προστασίας του κρατικού μονοπωλίου από τον ανταγωνισμό στο κερδοφόρο αυτό δρομολόγιο δεν ήταν άσχετη με την απόφαση.

Το περιστατικό αυτό μας δίνει την ευκαιρία να αναλογιστούμε το κόστος που επιφέρει στην Κυπριακή οικονομία το μονοπώλιο στις αερομεταφορές. Το δρομολόγιο Λάρνακας-Τελ Αβίβ είναι ένα καλό παράδειγμα. Η λειτουργία αυτού του δρομολογίου διέπεται από διακρατική συμφωνία σύμφωνα με την οποία οι δύο κρατικές εταιρείες εξυπηρετούν από κοινού την αγορά ως καρτέλ. Η διάρκεια της πτήσης είναι 40-45 λεπτά και το ναύλο για ταξίδι μετ' επιστροφής γύρω στις 130 λίρες. Πρόκειται για ένα πολύ ψηλό ναύλο και δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το εν λόγω δρομολόγιο θα μπορούσε να προσφερθεί πολύ φθηνότερα αν υπήρχε ανταγωνισμός.

Το ψηλό ναύλο επιδρά αρνητικά στην οικονομία της Κύπρου με διάφορους τρόπους. Κατ' αρχήν, σίγουρα χαμένοι είναι οι Κύπριοι ταξιδιώτες που αναγκάζονται να πληρώσουν αυτό το ποσό, καθώς κι εκείνοι που βρίσκοντας το κόστος αποτρεπτικό αποφασίζουν να μην ταξιδέψουν. Πιο σημαντικές όμως είναι οι επιπτώσεις στην ευρύτερη οικονομία. Η Κύπρος θα μπορούσε να ήταν ένα δημοφιλέστατος τουριστικός προορισμός για τους Ισραηλίτες. Η ανάπτυξη της αγοράς αυτής είναι σημαντική για δύο λόγους. Πρώτον, οι Ισραηλίτες ταξιδεύουν συχνά και ξοδεύουν σημαντικά ποσά στις διακοπές τους. Δεύτερον, οι Ισραηλίτες τουρίστες ενδιαφέρονται περισσότερο για το βουνό παρά για τις παραλίες κι έτσι θα αποτελούσαν μια πρώτης τάξεως πηγή τουρισμού για τα ορεινά μας θέρετρα, ιδιαίτερα τους χειμερινούς μήνες.

Πέραν του τουρισμού, το Ισραήλ έχει μια ραγδαία αναπτυσσόμενη οικονομία με ένα από τους πιο εξελιγμένους κλάδους υψηλής τεχνολογίας στον κόσμο. Ανάλογα είναι και τα επιτεύγματά του στον τομέα της ιατρικής, ενώ τα πανεπιστήμιά του συγκρίνονται ευνοϊκά με τα καλύτερα πανεπιστήμια της Ευρώπης και της Αμερικής. Όλοι αυτοί είναι τομείς στους οποίους η Κύπρος φιλοδοξεί να εξειδικευτεί. Η ανάπτυξη επιχειρηματικών και εκπαιδευτικών σχέσεων με το Ισραήλ θα μπορούσε να αποφέρει τεράστια οφέλη στην Κυπριακή οικονομία. Το ψηλό ναύλο αποτελεί τροχοπέδη για συχνές επαφές αυτού του είδους.

Ακούγεται συχνά το επιχείρημα ότι ο εθνικός αερομεταφορέας δεν ενισχύεται από το κράτος γιατί δεν παίρνει οικονομική βοήθεια. Η πιο πάνω ανάλυση - ανάλογη της οποίας θα μπορούσε να γίνει και για άλλους προορισμούς - δείχνει ότι η προστασία που παρέχεται στο κρατικό μονοπώλιο από τον ανταγωνισμό συνεπάγεται τεράστιο κόστος για τον Κύπριο πολίτη και την οικονομία του τόπου. Ένα κόστος που συνεχίζει να πληρώνει ο τόπος κάθε μέρα που καθυστερεί η απελευθέρωση των αιθέρων.

Πολίτης, 3/3/2002

Ο εκσυγχρονισμός του λιανικού εμπορίου

Στα παλιά τα χρόνια ο κόσμος είχε λιγοστές ανάγκες και άφθονο χρόνο στη διάθεσή του. Οι γυναίκες δεν εργάζονταν και αφιέρωναν όλο τους το χρόνο στις ανάγκες του σπιτιού. Τα μεταφορικά μέσα ήταν περιορισμένα και οι μακρινές αποστάσεις απαγορευτικές. Μέσα σε αυτές τις συνθήκες ευδοκίμησε ένα σύστημα λιανικού εμπορίου με κύριο χαρακτηριστικό τα πολλά και μικρά συνοικιακά υποστατικά. Το σύστημα αυτό εξυπηρέτησε την κοινωνία για πολλές δεκαετίες.

Σήμερα η κοινωνία είναι πολύ διαφορετική. Οι περισσότερες γυναίκες εργάζονται και ο χρόνος που περισσεύει για οικιακές αγγαρείες είναι λίγος. Η κυκλοφοριακή συμφόρηση και η έλλειψη χώρων στάθμευσης καθιστούν τη διακίνηση από κατάστημα σε κατάστημα χρονοβόρα και κουραστική. Είναι πολύ πιο εύκολο να γίνονται όλα τα ψώνια μαζεμένα και με όσο το δυνατό λιγότερες μετακινήσεις.

Ανταποκρινόμενη στις ανάγκες της κοινωνίας η αγορά έχει αρχίσει να συσπειρώνεται σε μεγάλα καταστήματα, αλυσίδες και εμπορικά κέντρα. Η συσπείρωση αυτή είναι αναπόφευκτη και επιβεβλημένη. Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη* στην Κύπρο αναλογούν 12 άτομα ανά υποστατικό, σε σύγκριση με 86 άτομα ανά υποστατικό που είναι ο διεθνής μέσος όρος. Υπάρχουν δηλαδή στην Κύπρο επταπλάσια υποστατικά από ότι δικαιολογεί ο πληθυσμός της. Παρόμοια φαίνεται ότι θα είναι και τα ευρήματα της έρευνας που διεξήχθη πρόσφατα για λογαριασμό του Υπουργείου Εμπορίου, προκαταρκτικά αποτελέσματα της οποίας δημοσιεύθηκαν πριν λίγες μέρες στον τύπο. Είναι φανερό ότι η κατάσταση αυτή δεν μπορεί να κρατήσει επ' άπειρον.

Οι ιδιοκτήτες μικρών υποστατικών διαμαρτύρονται για την ανάπτυξη των μεγάλων επιχειρήσεων γιατί πλήττει τα συμφέροντά τους. Στην προσπάθεια της να μετριάσει τις αντιδράσεις, η πολιτεία λαμβάνει μέτρα που αποσκοπούν στην προστασία των μικρών καταστημάτων. Τέτοια μέτρα είναι η ρύθμιση των ξεπουλημάτων και του ωραρίου λειτουργίας των καταστημάτων, ενώ σε αυτό αποσκοπεί και η πρόταση που ακούστηκε πρόσφατα για απαγόρευση της πώλησης προϊόντων σε τιμές κάτω του κόστους.

Τα μέτρα αυτά επιβραδύνουν τον εκσυγχρονισμό της αγοράς και ταλαιπωρούν τους καταναλωτές. Το λιανικό εμπόριο πρέπει να αφεθεί να προσαρμοστεί στις ανάγκες της κοινωνίας. Είναι γεγονός ότι η αναδιάταξη της αγοράς αποτελεί πρόκληση για τις μικρές επιχειρήσεις. Όμως υπάρχουν περιθώρια αντίδρασης. Στην αγορά υπάρχει χώρος και για μικρά υποστατικά που θα προσφέρουν γρήγορη και προσωπική εξυπηρέτηση και εξειδικευμένα προϊόντα και υπηρεσίες. Προς αυτή την κατεύθυνση θα πρέπει να κινηθούν όσοι θέλουν να εξυπηρετήσουν την κοινωνία και τους καταναλωτές. Αυτή άλλωστε είναι και η αποστολή του εμπορικού τομέα.

* "Ανατομία της Κυπριακής Μικροοικονομίας," Τράπεζα Κύπρου Φάκτορς Λίμιτεδ, Οκτώβριος 1997.

Πολίτης, 20/1/2002

Πόλεμοι τιμών, ανταγωνισμός, και ο ρόλος του κράτους

Οι αντιδράσεις που προκαλεί ο συνεχιζόμενος πόλεμος τιμών μεταξύ ορισμένων μεγάλων υπεραγορών καταδεικνύουν ότι μεγάλο μέρος της Κυπριακής κοινωνίας δεν έχει ακόμα αποδεχθεί την αγορά και τον ανταγωνισμό ως την κινητήριο δύναμη της οικονομίας. Ενώ η Κύπρος υστερεί αισθητά στην εφαρμογή της πολιτικής ανταγωνισμού, ακούγονται σήμερα φωνές που ζητούν τον περαιτέρω στραγγαλισμό της αγοράς με καινούρια νομοθετήματα.

Ο πόλεμος τιμών δεν αποτελεί αδίκημα σύμφωνα με τον νόμο περί προστασίας του ανταγωνισμού. Ο νόμος καθιστά παράνομες δύο ειδών δραστηριότητες: την σύμπραξη των εταιρειών ενός κλάδου με στόχο τον καθορισμό τεχνητά ψηλών τιμών, και την εκμετάλλευση δεσπόζουσας θέσης στην αγορά από μία επιχείρηση. Κανένα από τα δύο δεν συμβαίνει στην προκειμένη περίπτωση. Θέμα σύμπραξης δεν τίθεται αφού υπάρχει μείωση και όχι αύξηση των τιμών. Αλλά ούτε και εκμετάλλευση δεσπόζουσας θέσης υπάρχει αφού για να μπορεί να θεωρηθεί μια επιχείρηση ότι κατέχει δεσπόζουσα θέση στην αγορά πρέπει το μερίδιό της να ξεπερνά το 40%, κάτι που πολύ απέχει από την πραγματικότητα.

Ακούστηκε η άποψη ότι πρέπει να απαγορευτεί η πώληση προϊόντων σε τιμές κάτω του κόστους. Πέραν του ότι θα είναι αντίθετη με το Ευρωπαϊκό κεκτημένο, μια τέτοια κίνηση θα ωφελέσει τους εμπόρους - μικρούς και μεγάλους - και θα πλήξει το σύνολο των καταναλωτών. Η πώληση προϊόντων σε τιμές κάτω του κόστους πιθανόν να είναι κακή επιχειρηματική τακτική. Πολλές φορές όμως είναι αναγκαία και χρήσιμη για τους εμπόρους που θέλουν να ξεφορτωθούν αδιάθετο εμπόρευμα αλλά και για νέες εταιρείες που προσπαθούν να καθιερωθούν στην αγορά. Κατά πόσον η τακτική αυτή είναι ορθή στην προκειμένη περίπτωση είναι κάτι που θα το δείξει η αγορά. Η πολιτεία δεν έχει τις δυνατότητες να το κρίνει εκ των προτέρων, και ούτε νομιμοποιείται να παρεμβαίνει στα εσωτερικά των ιδιωτικών επιχειρήσεων επειδή θεωρεί ότι ακολουθούν λανθασμένη στρατηγική.

Εκφράζεται ο φόβος ότι ο πόλεμος τιμών θα οδηγήσει σε χρεωκοπία όλες τις μικρές επιχειρήσεις, κάτι που θα εκμεταλλευτούν αργότερα οι μεγάλες υπεραγορές για να αποκομίσουν κέρδη. Το ενδεχόμενο αυτό θα ήταν όντως ανησυχητικό αν υπήρχε σοβαρή πιθανότητα να γίνει πραγματικότητα. Όμως ούτε κι αυτό συμβαίνει. Στην Κυπριακή αγορά δραστηριοποιούνται αρκετές μεγάλες υπεραγορές, πολλές υπεραγορές μετρίου μεγέθους, καθώς και πλήθος μικρότερων υποστατικών. Το ενδεχόμενο να οδηγηθούμε σε μονοποπωλιακές καταστάσεις είναι απομακρυσμένο. Αντίθετα, ο έντονος ανταγωνισμός μάλλον θα συνεχιστεί για αρκετό καιρό ακόμα, μέχρι που η αγορά να κατασταλάξει σε μια νέα δομή που θα χαρακτηρίζεται από λιγότερα και μεγαλύτερα υποστατικά. Αυτό θα γίνει με ή χωρίς πολέμους τιμών γιατί οι μεγάλες υπεραγορές και οι αλυσίδες είναι πιο αποτελεσματικές και εξυπηρετούν καλύτερα τον σημερινό καταναλωτή.

Οι μεγάλοι κερδισμένοι από τον πόλεμο τιμών είναι οι καταναλωτές, οι οποίοι έχουν την ευκαιρία να απολαύσουν τα προϊόντα της προτίμησής τους σε χαμηλές τιμές. Τα μεγαλύτερα δε οφέλη αποκομίζουν οι καταναλωτές που προέρχονται από τα χαμηλά εισοδηματικά στρώματα γιατί τα προϊόντα που είναι σε προσφορά αποτελούν για αυτούς σημαντικό μέρος του οικογενειακού προϋπολογισμού και έτσι θα είναι οι πρώτοι που θα σπεύσουν να εκμεταλλευτούν τις χαμηλές τιμές.

Η πολιτεία έχει την υποχρέωση να αντιστέκεται στις πιέσεις από μεμονωμένες ομάδες και να προστατεύσει τον ανταγωνισμό και κατ' επέκταση το σύνολο του καταναλωτικού κοινού.

Πολίτης, 13/1/2002