Ιδεολογία και οικονομική πολιτική

Στα οικονομικά συνηθίζεται να γίνεται μία διάκριση μεταξύ της θετικής και της δεοντολογικής ανάλυσης. Η θετική ανάλυση επικεντρώνεται στις καθαρά τεχνοκρατικές πτυχές της οικονομικής πολιτικής. Αν για παράδειγμα η κυβέρνηση πρέπει να επιβάλει μια νέα φορολογία και εξετάζει δύο επιλογές, η θετική ανάλυση θα εκτιμήσει τις επιπτώσεις της κάθε φορολογίας στα κρατικά έσοδα, την κατανομή του φορολογικού βάρους, τη συμπεριφορά πολιτών και επιχειρήσεων και την οικονομική δραστηριότητα. Η δεοντολογική ανάλυση θα προχωρήσει ένα βήμα πάρα πέρα προβαίνοντας σε συγκεκριμένες εισηγήσεις ως το προς το ποια φορολογία είναι η πιο κατάλληλη. Στην επιλογή αυτή αναπόφευκτα υπεισέρχεται και το στοιχείο της υποκειμενικής κρίσης. Η μια φορολογία μπορεί να ευνοεί (ή να ζημιώνει λιγότερο) μια ομάδα πολιτών, ενώ η άλλη να ευνοεί μια διαφορετική ομάδα. Επιλέγοντας μια από τις δύο πολιτικές ουσιαστικά επιλέγουμε ποια από τις δύο ομάδες θα ευνοήσουμε, κάτι που είναι θέμα προσωπικής προτίμησης και ιδεολογίας.

Είναι απόλυτα φυσιολογικό και θεμιτό η ιδεολογία να διαδραματίζει ρόλο στη διαμόρφωση οικονομικής πολιτικής στο πλαίσιο που μόλις αναφέραμε. Αυτό που δεν είναι λογικό είναι στο όνομα της ιδεολογίας κάποιες επιλογές να αποκλείονται εκ προοιμίου και να μην λαμβάνονται υπόψιν τα δεδομένα και η τεχνοκρατική ανάλυση. Στον τόπο μας αυτό το φαινόμενο παρουσιάζεται συχνά, όπως φαίνεται από τρία παραδείγματα από την πρώτη γραμμή της επικαιρότητας.

Το πρώτο παράδειγμα είναι οι αερομεταφορές. Από οικονομικής και επιχειρηματικής άποψης, η λύση είναι ξεκάθαρη και ονομάζεται ιδιωτικοποίηση. Δεν υπάρχει κανένας απολύτως λόγος για το κράτος να είναι ιδιοκτήτης αεροπορικών εταιρειών, για αυτό και όλες σχεδόν οι σύγχρονες οικονομίες έχουν εγκαταλείψει αυτό το ρόλο. Στην Κύπρο η λύση αυτή είναι εκτός συζήτησης για καθαρά ιδεολογικούς λόγους. Τα αποτελέσματα είναι ενώπιόν μας.

Το δεύτερο παράδειγμα αφορά την ΑΤΑ. Επιστημονικές μελέτες δείχνουν ότι το σύστημα όπως εφαρμόζεται σήμερα αποζημιώνει υπερβολικά τους υψηλόμισθους και ανεπαρκώς τους χαμηλόμισθους. Στην πρόταξη αυτού του δεδομένου (και άλλων στρεβλώσεων) αντιτάσσεται το θεολογικό "η ΑΤΑ είναι ευλογία" ή το ηρωικό "η ΑΤΑ κερδήθηκε μέσα από αγώνες και θυσίες" και η συζήτηση τελειώνει πριν καν αρχίσει.

Τέλος, έχουμε το παράδειγμα του ορίου συνταξιοδότησης. Όλοι οι τεχνοκράτες συμφωνούν ότι η αύξηση του ορίου συνταξιοδότησης είναι απαραίτητη για τη διασφάλιση της βιωσιμότητας των συνταξιοδοτικών σχεδίων. Η καθυστέρηση στην επέκτασή του μεταφέρει όλο και μεγαλύτερο βάρος στις επόμενες γενιές. Όμως και αυτό το μέτρο αυτό είναι εκτός συζήτησης για καθαρά ιδεολογικούς λόγους.

Η διαχείριση της οικονομίας είναι πρωτίστως τεχνοκρατική υπόθεση. Οι δογματικές προσεγγίσεις και η προσκόλληση σε ιδεολογικές θέσεις εις βάρος των πραγματικοτήτων επί του εδάφους δυσχεραίνουν την επίλυση μεγάλων προβλημάτων και οδηγούν σε μια επικίνδυνη αποτελμάτωση.

Πολίτης, 14/11/2010

Η απλή αριθμητική του ΤΚΑ

Σύμφωνα με την αναλογιστική μελέτη στην οποία στηρίχτηκε η μεταρρύθμιση του συστήματος κοινωνικών ασφαλίσεων του 2009, το ισοζύγιο χρηματοροών του ΤΚΑ (οι εισφορές μείον οι πληρωμές) θα μετατραπεί σε αρνητικό γύρω στο 2030. Οι υπολογισμοί αυτοί έγιναν στη βάση κάποιων παραδοχών οι οποίες είχαν χαρακτηριστεί από τότε ως υπερ-αισιόδοξες και στην πράξη αποδείχτηκαν πολύ γρήγορα ως τέτοιες. Χαρακτηριστικά, οι παραδοχές για ετήσιο ρυθμό αύξησης του ΑΕΠ ήταν στο 4,3% και για την ανεργία στο 3,5%. Οι υπολογισμοί του Συνδέσμου Αναλογιστών Κύπρου (ΣΑΚ) με βάση πιο ρεαλιστικές (κατά την κρίση τους) παραδοχές δείχνουν ότι το ισοζύγιο του Ταμείου θα καταστεί αρνητικό γύρω στο 2020.

Η ανακοίνωση του ΣΑΚ δεν αναφέρει τις παραδοχές που χρησιμοποιούν και συνεπώς δεν είμαστε σε θέση να τις κρίνουμε. Όμως δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία ότι τα δεδομένα έχουν χειροτερέψει και ότι η μέρα που το ισοζύγιο χρηματοροών θα καταστεί αρνητικό θα έρθει αρκετά νωρίτερα από το 2030. Για αυτό ξενίζει η έντονη αντίδραση της κυβέρνησης, η οποία γνωρίζει (ή τουλάχιστον θα έπρεπε να γνωρίζει) ότι αυτό θα δείξει η νέα αναλογιστική μελέτη που θα είναι έτοιμη σε δύο μήνες.

Όμως η ουσία του θέματος είναι αλλού. Όπως πολύ σωστά αναφέρει η πρόσφατη ανακοίνωση του Υπουργείου Εργασίας, η κύρια πηγή εσόδων του ΤΚΑ είναι οι εισφορές. Συνεπώς η μακροχρόνια βιωσιμότητα του Ταμείου διασφαλίζεται μόνο εάν οι εισφορές είναι αρκετές για να καλύψουν τις υποχρεώσεις του στο διηνεκές. Δεν έχει τόση σημασία αν το ισοζύγιο θα καταστεί αρνητικό το 2020 ή το 2030, ούτε αν το αποθεματικό θα εξαντληθεί το 2035 ή το 2045. Αυτό που έχει σημασία είναι ότι η μέρα που αυτά τα σενάρια θα γίνουν πραγματικότητα θα φτάσει και ότι δεν είναι τόσο μακριά όσο νομίζουμε. Οι νέοι που μπαίνουν σήμερα στην αγορά εργασίας θα είναι ακόμα σε εργάσιμη ηλικία όταν το αποθεματικό θα έχει εξαντληθεί. Ζητούμε δηλαδή από αυτούς τους νέους να εργάζονται και να συνεισφέρουν για τα επόμενα 35-40 χρόνια γνωρίζοντας ότι δεν θα έχουμε αρκετά έσοδα για να καλύψουμε τις συντάξεις τους. Μπορεί κανείς να κοιτάξει αυτούς τους νέους στα μάτια και να τους διαβεβαιώσει ότι θα πάρουν κανονική σύνταξη στα 60 ή στα 65 όπως οι γονείς τους;

Η κυβέρνηση θεωρεί τη μεταρρύθμιση του 2009 ως μια από τις μεγαλύτερές της επιτυχίες και είναι φυσιολογικό να την υπερασπίζεται. Όμως δεν μπορούμε να κλείνουμε τα μάτια μπροστά στην πραγματικότητα. Τα δεδομένα είναι ξεκάθαρα και δείχνουν ότι το Ταμείο Κοινωνικών Ασφαλίσεων δεν είναι μακροχρόνια βιώσιμο. Όσο περισσότερο καθυστερούμε να αναγνωρίσουμε και να διορθώσουμε το πρόβλημα, τόσο μεγαλύτερο είναι το βάρος που μεταφέρουμε στις επόμενες γενιές.

Πολίτης, 7/11/2010

Αυγουστιάτικη ενδοσκόπηση

Αύγουστος μπαίνει, όλη η Κύπρος ετοιμάζεται για διακοπές και η στήλη δεν θα μπορούσε να αποτελέσει εξαίρεση. Επειδή όμως η κατάσταση της οικονομίας δεν αφήνει πολλά περιθώρια για χαλάρωση, οι σημερινές μας ευχές για καλές διακοπές συνοδεύονται από μερικές επισημάνσεις με την ελπίδα ότι αυτές θα αποτελέσουν τροφή για προβληματισμό για κάποιους από τους πολιτικούς μας.

1. Αντιμετωπίζουμε σημαντικές οικονομικές προκλήσεις. Το κόστος του δημόσιου τομέα ανεβαίνει με ρυθμούς τους οποίους η οικονομία δεν μπορεί να αντέξει. Οι συνταξιοδοτικές υποχρεώσεις του κράτους και των ημικρατικών οργανισμών προς τους υπαλλήλους τους είναι ασήκωτες. Το Ταμείο Κοινωνικών Ασφαλίσεων δεν είναι βιώσιμο: έχουμε υποσχεθεί στους Κύπριους εργαζόμενους περισσότερα από όσα μπορούμε να τους προσφέρουμε. Τα πιο πάνω δεν αποτελούν κάποιο απίθανο εφιαλτικό σενάριο αλλά μια καταγραφή της πραγματικότητας όπως αυτή προκύπτει μέσα από μια απλή ανάλυση των δεδομένων. Κάποιοι πολιτικοί πρέπει να βρουν το θάρρος να πουν στους πολίτες ότι θα πρέπει να δουλέψουν περισσότερο για να πάρουν τα ίδια ή και λιγότερα. Όσο πιο γρήγορα, τόσο το καλύτερο.

2. Η επιζήτηση συναίνεσης μέσω της διαβούλευσης με τους κοινωνικούς εταίρους δεν είναι αποτελεσματική. Καλό είναι να μιλάμε και με τους κοινωνικούς εταίρους, όμως ξέρουμε ότι ο καθένας από αυτούς έχει ως πρώτη προτεραιότητα την υπεράπιση των συμφερόντων της ομάδας που εκπροσωπεί. Επιτέλους, κάποτε θα πρέπει να αρχίσουμε να αξιοποιούμε την εμπειρογνωμοσύνη που υπάρχει σε αυτό τον τόπο. Διαθέτουμε αξιολογότατους οικονομολόγους, λογιστές, αναλογιστές κι ένα σωρό άλλους ειδικούς με προσόντα και περγαμηνές. Καιρός να ζητήσουμε τη συμβολή τους αντί να προσπαθούμε να τετραγωνίσουμε τον κύκλο των συντεχνιακών και βιομηχάνων.

3. Η οικονομική συγκυρία που διανύουμε δεν αφήνει πολλά περιθώρια αύξησης φόρων, έτσι η μείωση του δημοσιονομικού ελλείμματος θα πρέπει να προέλθει κυρίως από την μείωση των δαπανών και δη του κρατικού μισθολογίου. Αύξηση των φορολογικών εσόδων μπορεί να προέλθει από την πάταξη της φοροδιαφυγής. Είναι όμως σημαντικό η προσπάθεια αυτή να κινηθεί μέσα στα πλαίσια του ισχύοντος φορολογικού συστήματος χωρίς την καταφυγή σε περιστασιακές φορολογίες ή μέτρα τα οποία ξεκάθαρα στοχεύουν συγκεκριμένα άτομα και επιχειρήσεις. Η στόχευση των κοινωνικών παροχών είναι θεμιτή, όμως η σύνδεσή της με τις φορολογικές δηλώσεις επιβραβεύει τη φοροδιαφυγή.

4. Οι θέσεις του τυπικά συγκυβερνώντος ΔΗΚΟ σε θέματα οικονομίας συμπίπτουν σχεδόν απόλυτα με αυτές του ΔΗΣΥ, ενώ και οι θέσεις της ΕΔΕΚ δεν είναι μακριά. Με αυτά τα δεδομένα, η επιδίωξη συναίνεσης μεταξύ όλων των πολιτικών δυνάμεων φαίνεται να είναι ο μόνος τρόπος να ληφθούν αποφάσεις για μη δημοφιλή μέτρα. Δύσκολο εγκείρημα για προεκλογική περίοδο. Ευκαιρία όμως για τον καθένα να δείξει την υπευθυνότητά του.

Πολίτης, 25/7/2010

Αβέβαιο μέλλον για τους νέους

Κάθε γενιά σημαδεύεται από τα βιώματα και τις εμπειρίες των εφηβικών και νεανικών της χρόνων. Η γενιά των σημερινών 20άρηδων της Κύπρου (περίπου όσων γεννήθηκαν μετά το 1980) είναι μοναδική από την άποψη ότι είναι η πρώτη γενιά Κυπρίων που ενηλικιώθηκε σε μια περίοδο ομαλότητας και πολιτικής σταθερότητας. Οι παλαιότερες γενιές έζησαν έντονα γεγονότα: την αγγλοκρατία και τον απελευθερωτικό αγώνα, τα ταραχώδη πρώτα χρόνια της Δημοκρατίας, τον πόλεμο και τα δύσκολα χρόνια που ακολούθησαν. Αντίθετα, οι σημερινοί νέοι ενηλικιώθηκαν τη δεκαετία του 1990, σε μια εποχή που η Κύπρος είχε ξαναβρεί τη χαμένη από τον καιρό της εισβολής αυτοπεποίθησή της και διάνυε μια περίοδο οικονομικής άνθησης. Οι γονείς και οι παππούδες των σημερινών νέων είχαν δουλέψει σκληρά για να πετύχουν αυτό το οικονομικό θαύμα και ότι κατάφεραν να αποκτήσουν το έδωσαν στα παιδιά τους, μη ξέροντας οι ίδιοι πώς να το ξοδέψουν. Πρόσφεραν στα παιδιά τους ένα επίπεδο ζωής που οι ίδιοι δεν μπορούσαν καν να ονειρευτούν.

Σήμερα όμως αυτοί οι νέοι βρίσκονται αντιμέτωποι με ένα δύσκολο και αβέβαιο μέλλον. Η λέξη "ύφεση" έχει προστεθεί εδώ και μερικούς μήνες στο λεξιλόγιό τους. Με την ανεργία να έχει φτάσει το 6.8%, οι προοπτικές στην αγορά εργασίας δεν είναι καθόλου ενθαρρυντικές. Ο μεγαλύτερος εργοδότης της Κύπρου - το κράτος - αντιμετωπίζει οικονομικά προβλήματα και μιλά για πάγωμα των προσλήψεων για τα επόμενα τρία χρόνια. Ο ιδιωτικός τομέας είναι ακόμα στριμωγμένος λόγω της κρίσης και της περιορισμένης ρευστότητας. Η κατάσταση είναι ιδιαίτερη δύσκολη σε τομείς όπως η εκπαίδευση. Χιλιάδες νέοι προσβλέπουν σε μια θέση στα δημόσια σχολεία σε μια περίοδο που οι ανάγκες για εκπαιδευτικούς μειώνονται λόγω της χαμηλής γεννητικότητας, της στροφής προς τα ιδιωτικά σχολεία και της επικείμενης επέκτασης του ορίου συνταξιοδότησης.

Αυτό το τελευταίο έχει προκαλέσει τις αντιδράσεις των νέων οι οποίοι βλέπουν την προοπτική της εξασφάλισης μιας θέσης στο δημόσιο να απομακρύνεται. Έχουν δίκαιο να ανησυχούν, όμως θα πρέπει να σκεφτούν και λίγο πιο μακριά. Ας αναλογιστούν ότι το 2045, όταν θα θέλουν να βγουν στη σύνταξη, το Ταμείο Κοινωνικών Ασφαλίσεων θα είναι μείον. Αν δεν γίνουν σύντομα δραστικές αλλαγές, η δική τους συντάξιμη ηλικία δεν θα είναι ούτε 60 ούτε 63 ούτε 65 αλλά θα μιλάμε πλέον για κοντά στα 70. Θα αναγκαστούν να δουλέψουν περισσότερο για να καλύψουν τα ελλείμματα και τα χρέη που θα κληρονομήσουν από τη γενιά των γονιών τους. Οι γονείς τους είναι σήμερα επικεφαλής του κράτους, των συντεχνιών και των πολιτικών κομμάτων. Σε αυτούς πρέπει να στραφούν και να τους ζητήσουν να αναλάβουν τις ευθύνες τους. Για το καλό των παιδιών τους.

Πολίτης, 6/6/2010

Είναι βιώσιμο το ΤΚΑ;

Απαριθμώντας τα επιτεύγματα της κυβέρνησης την περασμένη Τρίτη ο κυβερνητικός εκπρόσωπος έκανε αναφορά στη διασφάλιση της βιωσιμότητας του Ταμείου Κοινωνικών Ασφαλίσεων μέχρι το 2048. Την ίδια μέρα η Υπουργός Εργασίας είπε σε ομιλία της ότι "έχουμε πετύχει να διατηρήσουμε την οικονομική ευρωστία του Ταμείου και τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητά του". Αξίζουν εύσημα στην κυβέρνηση γιατί ασχολήθηκε σοβαρά με το θέμα του ΤΚΑ και πέτυχε να ψηφιστεί ένα νομοσχέδιο το οποίο κινείται προς τη σωστή κατεύθυνση. Είναι όμως το ΤΚΑ πράγματι βιώσιμο;

Αυτό που εννοεί η κυβέρνηση όταν λέει ότι το ταμείο είναι βιώσιμο μέχρι το 2048 είναι ότι θα υπάρχει αποθεματικό που να μπορεί να καλύψει τις υποχρεώσεις του ταμείου μέχρι εκείνη την ημερομηνία. Ας αφήσουμε κατά μέρος το γεγονός ότι η οικονομική κρίση μας έχει ήδη βγάλει εκτός προγραμματισμού (κάτι για το οποίο αρκετοί είχαν προειδοποιήσει έγκαιρα) και ας θεωρήσουμε ότι το 2048 θα είναι πράγματι η κρίσιμη χρονιά. Πού θα στεκόμαστε τότε; Θα έχουμε ένα άδειο ταμείο το οποίο θα έχει πολύ μεγαλύτερες υποχρεώσεις προς τους συνταξιούχους από ότι θα έχει να εισπράττει σε εισφορές από τους εργαζόμενους. Άρα η μεταρρύθμιση δεν εξασφαλίζει τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα του συστήματος. Απλώς μεταθέτει χρονικά τη χρεωκοπία του κατά μία εικοσαετία, φορτώνοντας ταυτόχρονα με μεγάλο κόστος τους εργαζόμενους, τις επιχειρήσεις και το κράτος.

Με άλλα λόγια, ένας 25χρονος που εισέρχεται σήμερα στην αγορά εργασίας θα λογαριάζει να αφυπηρετήσει το 2049 έχοντας εργαστεί και συνεισφέρει στο ΤΚΑ για 40 χρόνια. Όμως το ταμείο δεν θα μπορεί να καλύψει τη σύνταξή του. Τα πράγματα βέβαια δεν θα φτάσουν ως εκεί. Το πρόβλημα θα γίνει αντιληπτό αρκετά χρόνια πιο πριν και θα προκύψει μια νέα μεταρρύθμιση του συστήματος. Μια μεταρρύθμιση όμως που θα είναι πολύ πιο οδυνηρή από τη φετινή γιατί η "εύκολη" λύση της αύξησης των εισφορών δεν θα είναι εφικτή. Με τις εισφορές να είναι ήδη στο 25.7% του μισθού, η επέκταση του ορίου συνταξιοδότησης θα είναι αναπόφευκτη. Ο σημερινός 25χρονος δεν θα αφυπηρετήσει το 2049 αλλά αρκετά χρόνια αργότερα. Θα πληρώσει το μεγαλύτερο τίμημα για την αδυναμία της σημερινής πολιτικής και συνδικαλιστικής ηγεσίας να δουν μακριά.

Τα πράγματα είναι πραγματικά πολύ απλά. Αν θέλουμε ένα πραγματικά βιώσιμο σύστημα κοινωνικών ασφαλίσεων που θα εξασφαλίζει όχι μόνο αυτούς που θα αφυπηρετήσουν μέσα στα επόμενα 5 ή 10 χρόνια αλλά και τα παιδιά και τα εγγόνια τους, θα πρέπει το συντομότερο δυνατό να προχωρήσουμε σε μια νέα μεταρρύθμιση. Κάθε έτος που περνά απλώς μεταθέτει μεγαλύτερο βάρος από τους δικούς μας ώμους σε αυτούς των παιδιών μας.

Πολίτης, 13/12/2009

Οι επενδύσεις του Ταμείου Κοινωνικών Ασφαλίσεων

Ως γνωστόν το πλεόνασμα του Ταμείου Κοινωνικών Ασφαλίσεων διοχετεύεται κάθε χρόνο στα κρατικά ταμεία υπό μορφή δανείου. Πρόσφατα οι συντεχνίες ζήτησαν την αναζήτηση εναλλακτικών τρόπων επένδυσης των αποθεμάτων του ΤΚΑ, τα οποία ξεπερνούν σε σύνολο τα δύο δισεκατομμύρια λίρες. Το θέμα αυτό έχει ανακύψει επανειλημμένα στο παρελθόν, με αποκορύφωμα ίσως την έντονη αρθρογραφία που αναπτύχθηκε το καλοκαίρι του 2000.

Η τότε συζήτηση είχε επικεντρωθεί στο θέμα της επένδυσης ή όχι των αποθεμάτων του ΤΚΑ στο ΧΑΚ. Ένας από τους ένθερμους υποστηρικτές μια τέτοιας επένδυσης ήταν και ο Πρόδρομος Προδρόμου, ο οποίος είχε χρησιμοποιήσει και το επιχείρημα ότι "αν είχαν επενδυθεί το Μάρτιο 1996 £10 εκ. λίρες, ακόμα και σήμερα - μέσα στην κρίση - θα ήταν £38 εκ.!" ("Νέος Τύπος," 12/8/2000.) Το πρόβλημα με αυτή τη λογική είναι καταφανές. Αρκεί να πούμε ότι αν τον Αύγουστο του 2000 είχαν επενδυθεί £10 εκ. στο ΧΑΚ, σήμερα θα είχαν συρρικνωθεί στα £2.2 εκ.

Το γεγονός ότι κάποιος με τις γνώσεις και ικανότητες του κύριου Προδρόμου έφτασε σε μια τόσο λανθασμένη εκτίμηση δείχνει ότι το θέμα δεν σηκώνει ερασιτεχνισμούς. Χρειάζεται να γίνει μια σοβαρή και εις βάθος δημόσια συζήτηση, ανάλογη αυτής που διεξάγεται αυτό τον καιρό στις Ηνωμένες Πολιτείες αναφορικά με τα κυβερνητικά σχέδια για μερική ιδιωτικοποίηση του συστήματος κοινωνικών ασφαλίσεων. Οι αντιδράσεις στα σχέδια αυτά δεν προέρχονται μόνο από τους συνήθεις καχύποπτους που δεν εμπιστεύονται τις αγορές αλλά και από πολλούς οικονομολόγους οι οποίοι ανησυχούν ότι χρηματιστηριακές κρίσεις όπως η σημερινή θα θέσουν σε κίνδυνο τις μελλοντικές συντάξεις των πολιτών.

Βέβαια στην Κύπρο δεν συζητείται θέμα ιδιωτικοποίησης του συστήματος κοινωνικών ασφαλίσεων αλλά μόνο η αναζήτηση εναλλακτικών τρόπων επένδυσης. Ποιος όμως είναι αυτός που θα αναλάβει τη διαμόρφωση αυτής της επενδυτικής πολιτικής; Χρειάζεται κάποιος που να διαθέτει τη διάθεση, τις γνώσεις, αλλά και την ακεραιότητα χαρακτήρος που απαιτεί η ανάληψη μιας τέτοιας ευθύνης. Κάποιος που θα είναι σε θέση να αξιολογεί επενδυτικές ευκαιρίες και ταυτόχρονα να αντιστέκεται σε πιέσεις για επενδύσεις που θα αποσκοπούν στην εξυπηρέτηση συμφερόντων άλλων από αυτών των πολιτών.

Πρέπει να είμαστε όλοι πολύ προσεχτικοί, ιδιαίτερα οι συντεχνίες που αγωνιούν για το μέλλον των μελών τους. Αν θα προχωρήσουμε στη χάραξη μιας νέας επενδυτικής πολιτικής για το ΤΚΑ θα πρέπει να θέσουμε σαφείς κατευθυντήριες γραμμές που να ελαχιστοποιούν την έκθεση των διαχειριστών του ταμείου σε αφόρητες πιέσεις. Ως πρώτο βήμα θα ήταν σοφό να αποκλειστούν οι επενδύσεις στο ΧΑΚ και να μελετηθεί η επένδυση σε κρατικά ομόλογα ξένων χωρών. Έτσι αποφεύγονται οι επενδύσεις υψηλού κινδύνου και επιτυγχάνεται η διασπορά του επενδυτικού κινδύνου, που αποτελεί ένα από τα σημαντικότερους στόχους μιας συνετής επενδυτικής πολιτικής.

Πολίτης, 20/10/2002