Ένα καλύτερο σύστημα διορισμού εκπαιδευτικών

Το σύστημα διορισμού εκπαιδευτικών από καταλόγους διοριστέων αποτελεί καρκίνωμα για την εκπαίδευση αλλά και για την ευρύτερη κοινωνία. Γίνονται διορισμοί χωρίς καμία απολύτως διαδικασία αξιολόγησης, κάτι που αδικεί τόσο τους μαθητές στα δημόσια σχολεία όσο και τους άριστους απόφοιτους που πρέπει να περιμένουν χρόνια για να πάρουν σειρά. Το σύστημα ενθαρρύνει την απόκτηση πτυχίων που δεν έχουν καμία χρησιμότητα στην αγορά εργασίας εκτός του ότι δίνουν τη δυνατότητα ένταξης σε μια λίστα αναμονής η οποία θα εξαργυρωθεί κάποτε με τον πολυπόθητο διορισμό. Το αποτέλεσμα είναι μια τεράστια σπατάλη ανθρώπινου δυναμικού, κάτι στο οποίο έχω αναφερθεί πιο εκτενώς στο παρελθόν.

Πριν λίγο καιρό το Υπουργείο Παιδείας κατέθεσε πρόταση για διαφοροποίηση του συστήματος διορισμού. Η σημαντικότερη διαφορά είναι η εισαγωγή γραπτής εξέτασης η οποία θα έχει βαρύτητα 30% στην αξιολόγηση του κάθε υποψήφιου.

Από μια άποψη η αλλαγή αυτή δεν είναι αρκετά ριζοσπαστική γιατί μη ποιοτικά κριτήρια όπως το έτος αποφοίτησης θα εξακολουθήσουν να έχουν σημαντικό ρόλο στην επιλογή εκπαιδευτικών. Όμως η προτεινόμενη αλλαγή κάνει μια σημαντική υπέρβαση την οποία θα ήταν λάθος να υποτιμήσουμε. Η υπέρβαση αυτή αντικατοπτρίζεται σε μια μικρή αλλά ουσιαστική αλλαγή ορολογίας: τη μετάβαση από τους "διοριστέους" στους "διορίσιμους".

Μόνο δυο γράμματα αλλάζουν αλλά οι προεκτάσεις είναι σημαντικές. Η έννοια του διοριστέου υποδηλοί κάποιο δικαίωμα. Ο διοριστέος πρέπει να διοριστεί. Η έννοια του διορίσιμου δεν υποδηλοί δικαίωμα αλλά δυνατότητα. Ο διορίσιμος μπορεί να διοριστεί αν και όταν πληρούνται κάποιες προϋποθέσεις. Η αλλαγή αυτή είναι σημαντική γιατί καταργεί την αυτόματη σύνδεση πτυχίου-εργοδότησης. Αυτό το φαινόμενο παρατηρείται μόνο στο χώρο της εκπαίδευσης και είναι ένας από τους κύριους λόγους που ο τομέας προσελκύει τόσους νέους.

Προβάλλονται διάφορα επιχειρήματα εναντίον της εισαγωγής εξέτασης. Ένα επιχείρημα είναι ότι όσοι απέκτησαν πτυχίο έχουν ήδη περάσει από διαδικασία αξιολόγησης και έχουν κριθεί άξιοι. Ακόμα κι αν δεχτούμε ότι έτσι είναι τα πράγματα (που πολύ το αμφιβάλλω), είναι φανερό ότι δεν είναι όλοι εξίσου άξιοι. Δεν θέλουμε να επιλέγουμε τους καλύτερους για τα σχολεία μας; Πρέπει να ισοπεδώσουμε όλες τις επιδόσεις και όλα τα πανεπιστήμια;

Ένα άλλο επιχείρημα είναι ότι η εξέταση δεν μπορεί να μετρήσει τη μεταδοτικότητα του εκπαιδευτικού και τη δυνατότητά του να επιβληθεί στην τάξη. Αυτό είναι ασφαλώς σωστό. Θα ήταν ευχής έργο αν μπορούσε να δημιουργηθεί ένα σύστημα που να αξιολογεί την παρουσία του εκπαιδευτικού στην τάξη. Όμως κάτι τέτοιο απαιτεί υποκειμενικές κρίσεις και αμφιβάλλω αν θα μπορούσε να εφαρμοστεί ποτέ σε μια χώρα όπου κανένας δεν εμπιστεύεται κανένα. Η γραπτή εξέταση, με όλα της τα μειονεκτήματα, είναι ο μόνος αξιόπιστος τρόπος που έχουμε για να διαφοροποιήσουμε ποιοτικά τους υποψήφιους και να σπάσουμε επιτέλους τη σύνδεση πτυχίου-εργοδότησης. Ας ελπίσουμε ότι η σημαντική αυτή αλλαγή θα προχωρήσει.

Πολίτης, 17/4/2011

Αντιφατικά μηνύματα και απουσία συντονισμού

Τα γεγονότα του τελευταίου δεκαημέρου μόνο κατάθλιψη θα μπορούσαν να προκαλέσουν σε όσους αγωνιούν για την πορεία της Κυπριακής οικονομίας. Η υποβάθμιση της Κύπρου από τους S&P δείχνει ότι οι διεθνείς οίκοι ανησυχούν για την έκθεση των Κυπριακών τραπεζών σε Ελληνικά ομόλογα και την Ελληνική οικονομία γενικότερα. Είναι δύσκολο να κρίνει κανείς σε ποια βαθμό οι ανησυχίες είναι δικαιολογημένες και σε ποιο βαθμό αντανακλούν τη νευρικότητα που επικρατεί στις αγορές. Το σίγουρο είναι ότι οι ανησυχίες των οίκων μας επηρεάζουν και συνεπώς πρέπει να ληφθούν σοβαρά υπόψη. Η σωστή αντίδραση από μέρους μας θα ήταν μια συντονισμένη προσπάθεια να καθησυχαστούν οι αγορές με την παράθεση στοιχείων και τη λήψη προληπτικών μέτρων.

Αντί αυτού, η πρώτη αντίδραση ήταν μια λακωνική ανακοίνωση του Υπουργείου Οικονομικών που έκανε μεν την υποχρεωτική αναφορά στην ευρωστία του Κυπριακού τραπεζικού συστήματος αλλά την ίδια στιγμή δακτυλόδειχνε την Κεντρική Τράπεζα και το Διοικητή της ως υπαίτιους της υποβάθμισης. Ο τρόπος με τον οποίο η κυβέρνηση απέφυγε την ουσία και μετέθεσε τις ευθύνες αλλού δεν νομίζω να εντυπωσίασε τους οίκους αξιολόγησης.

Υπάρχει όμως μια γενικότερη ασάφεια όσον αφορά την αξιολόγηση από πλευράς κυβέρνησης των πιθανών κινδύνων που αντιμετωπίζει το τραπεζικό σύστημα. Η κυβερνητική πρόταση για φορολόγηση των τραπεζών στηρίχθηκε στη θέση ότι οι τράπεζες πραγματοποιούν υπερκέρδη. Η κυβέρνηση δεν διστάζει να απευθυνθεί στις τράπεζες για δανεισμό, ενώ οι τράπεζες πιέζονται από διάφορες πλευρές για χαμηλότερα επιτόκια και περισσότερες χορηγήσεις. O Πρόεδρος της Δημοκρατίας στη διάσκεψη της περασμένης Τρίτης κατηγόρησε τους οίκους αξιολόγησης ότι κινδυνολογούν αλλά ταυτόχρονα άφησε αιχμές κατά του Διοικητή για την επέκταση των τραπεζών στην Ελλάδα. Ούτε αυτά τα αντιφατικά μηνύματα συμβάλλουν στη διαμόρφωση μιας καλής εικόνας για την Κύπρο στα μάτια των ξένων αξιολογητών.

Όμως εκείνο που πλήττει περισσότερο από οτιδήποτε άλλο την εικόνα της Κύπρου είναι η έκταση που έχει λάβει η ρήξη μεταξύ κυβέρνησης και Διοικητή. Η σύγκρουση χρονολογείται από τα τέλη του 2007. Μετά την εκλογή Χριστόφια η κυβέρνηση συγκρούστηκε με το Διοικητή για δηλώσεις του τελευταίου για την ΑΤΑ, για το θέμα της πώλησης του χρυσού, για τη μεταφορά της έδρας της Μαρφίν, και πάει λέγοντας. Τον τελευταίο χρόνο υπήρξε σοβαρή διαφωνία ως προς τον τρόπο αντιμετώπισης των δημοσιονομικών προβλημάτων.

Αφήνουμε κατά μέρος το γεγονός ότι οι απόψεις του Διοικητή συμπίπτουν συνήθως με τις απόψεις των περισσότερων οικονομολόγων και αναλυτών. Η κυβέρνηση δικαιούται να έχει τη δική της γραμμή. Όμως δεν είναι υγιής η συνεχής αμφισβήτηση ενός από τους σημαντικότερους πολιτειακούς αξιωματούχους από την ίδια την κυβέρνηση. Δεν είναι υγιής η έλλειψη συντονισμού μεταξύ Υπουργείου Οικονομικών και Κεντρικής Τράπεζας. Η οικονομία αντιμετωπίζει πολλές προκλήσεις. Πρέπει το γρηγορότερο να βρεθεί μια φόρμουλα επικοινωνίας για να μπορέσουμε να τις αντιμετωπίσουμε.

Πολίτης, 10/4/2011

Μια ανεξάρτητη επιτροπή ειδικών για το συνταξιοδοτικό

Η στήλη έχει ασχοληθεί κατ' επανάληψη με το θέμα των συνταξιοδοτικών υποχρεώσεων του κράτους. Έχουμε διατυπώσει την άποψη ότι το Ταμείο Κοινωνικών Ασφαλίσεων δεν είναι βιώσιμο παρά τη μεταρρύθμιση που έγινε πριν δυο χρόνια. Επισημάναμε επίσης πολλές φορές την ανάγκη για ριζική αναθεώρηση των συνταξιοδοτικών δικαιωμάτων των δημοσίων υπαλλήλων γιατί το ισχύον σύστημα απειλεί να γονατίσει το κράτος και μαζί του την Κυπριακή οικονομία. Παρόμοιες απόψεις διατυπώνουν πολλοί άλλοι οικονομολόγοι, αναλογιστές, θεσμικοί παράγοντες και πολιτικά πρόσωπα.

Η κυβέρνηση δεν δείχνει να συμμερίζεται αυτή την αγωνία (πέρα από κάποιες περιοδικές δηλώσεις του Υπουργού Οικονομικών περί "ωρολογιακής βόμβας"). Εξακολουθεί να διατυπώνει την άποψη ότι έχει επιλύσει το πρόβλημα της βιωσιμότητας του ΤΚΑ. Μέχρι και το τέλος του περασμένου Οκτωβρίου η Υπουργός Εργασίας έκανε δηλώσεις με τις οποίες συνέστηνε υπομονή μέχρι το τέλος του 2010 οπότε θα ήταν έτοιμη η νέα αναλογιστική μελέτη για το ΤΚΑ. Έχουμε μπει στον Απρίλιο και η αναλογιστική μελέτη δεν έχει ακόμα δοθεί στη δημοσιότητα. Καθυστερεί η ολοκλήρωσή της ή μόνο η δημοσιοποίησή της;

Μια δεύτερη αναλογιστική μελέτη εκπονείται από τον οίκο Muhanna για το θέμα των συντάξεων του δημοσίου. Σύμφωνα με δηλώσεις του ΥΠΟΙΚ στα τέλη Φεβρουαρίου, αυτή η μελέτη αναμένεται να παραδοθεί περί τα μέσα του τρέχοντος μήνα και αμέσως μετά η κυβέρνηση προτίθεται να ξεκινήσει διάλογο με τους κοινωνικούς εταίρους. Όμως το ενδεχόμενο να προκύψει κάτι από αυτό το διάλογο είναι απομακρυσμένο. Δεδομένου ότι η ΠΑΣΥΔΥ δεν έδειξε καμία διάθεση να δεχτεί μια (πολύ μικρή) μείωση €35 εκ. στο κρατικό μισθολόγιο, είναι απίθανο να δεχτεί τις πολύ μεγαλύτερες παραχωρήσεις που θα χρειαστούν για να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά η τεράστια τρύπα στις συντάξεις.

Η κυβέρνηση προσπαθεί να χειριστεί αυτό το ζήτημα από μόνη της. Δεν πιστεύω ότι έχει τη δυνατότητα να το κάνει - ούτε αυτή, αλλά ούτε καμιά άλλη κυβέρνηση. Είναι απαραίτητο όσο το δυνατό περισσότερες πολιτικές δυνάμεις να δεσμευτούν ότι θα προσεγγίσουν το ζήτημα με σοβαρότητα και υπευθυνότητα και να μοιραστούν το πολιτικό κόστος θα προκύψει. Η κυβέρνηση μπορεί να κάνει το πρώτο και σημαντικό βήμα ορίζοντας μια ανεξάρτητη επιτροπή ειδικών η οποία θα μελετήσει όλα τα δεδομένα και θα ετοιμάσει μια λεπτομερή έκθεση που θα καταγράφει συγκεκριμένες εισηγήσεις. Η έκθεση θα δοθεί στη δημοσιότητα ώστε όλοι να έχουν την ευκαιρία να ενημερωθούν και να τοποθετηθούν.

Η ανάθεση δύσκολων θεμάτων στους ειδικούς είναι συνηθισμένη πρακτική σε πολλές χώρες. Η μόνη περίπτωση που έγινε κάτι τέτοιο πρόσφατα στην Κύπρο είναι η Επιτροπή για την Εκπαιδευτική Μεταρρύθμιση. Είναι κρίμα να μην αξιοποιούμε τους ειδικούς μας εκεί που τους χρειαζόμαστε. Η επιστημονικότητα, η διαφάνεια, ο ανοιχτός δημόσιος διάλογος και η αντιπαράθεση απόψεων προσφέρουν το καλύτερο πλαίσιο για τη διαμόρφωση σωστών και κοινωνικά αποδεκτών πολιτικών.

Πολίτης, 3/4/2011