Μερικές σκέψεις για τη μετανάστευση

Η μετανάστευση είναι το ζήτημα που διχάζει περισσότερο από οτιδήποτε άλλο τις κοινωνίες των πλούσιων χωρών. Οι κυρίαρχες πολιτικές ομάδες έχουν αποτύχει να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά το ζήτημα. Η αριστερά προσεγγίζει το θέμα από την ανθρωπιστική του πλευρά, υποβαθμίζοντας τα προβλήματα που δημιουργούνται στην κοινωνία ως αποτέλεσμα της μετανάστευσης και στιγματίζοντας με υπέρμετρη ευκολία όσους τολμούν να τα προβάλουν. Στην αντίπερα όχθη, η δεξιά υποβαθμίζει τα πολλά οφέλη της μετανάστευσης, τείνει να φορτώνει αβασάνιστα όλα τα κοινωνικά προβλήματα στους μετανάστες και φλερτάρει με ακραίες και ξενοφοβικές θέσεις.

Αυτό που απουσιάζει από αυτή την αντιπαράθεση είναι ο ρεαλισμός και η νηφάλια σκέψη. Αυτό ακριβώς το κενό ήρθε να συμπληρώσει πριν μερικές μέρες ο δρ Δημήτρης Παπαδημητρίου - Έλληνας της Αμερικής και ειδικός σε θέματα μεταναστευτικής πολιτικής - ο οποίος βρέθηκε στην Κύπρο μετά από πρόσκληση του Ινστιτούτου Ευρωδημοκρατίας Γλαύκος Κληρίδης. Στην εξαιρετική του παρουσίαση ο κος Παπαδημητρίου περιέγραψε με απλότητα και σαφήνεια τις κύριες παραμέτρους που διαμορφώνουν το μεταναστευτικό ζήτημα και κατέθεσε τις βασικές αρχές που πρέπει να χαρακτηρίζουν μια ρεαλιστική μεταναστευτική πολιτική που λειτουργεί προς όφελος τόσο των χωρών προέλευσης των μεταναστών όσο και των χωρών που τους αποδέχονται.

Από τα πολλά ενδιαφέροντα που είπε ο κος Παπαδημητρίου, ξεχώρισα τρία σημεία. Το πρώτο είναι ότι μια ορθολογική προσέγγιση του ζητήματος πρέπει να ξεκινά από την αναγνώριση μιας απλής πραγματικότητας: ότι η μετανάστευση είναι ένα φυσιολογικό και αναπόφευκτο φαινόμενο σε ένα κόσμο που υπάρχουν οικονομικές ανισότητες. Το μεταναστευτικό ζήτημα που καλούνται να διαχειριστούν οι πλούσιες χώρες είναι το "τίμημα" της επιτυχίας τους. Βάζω τη λέξη τίμημα σε εισαγωγικά γιατί δεν είναι στην πραγματικότητα τίμημα, είναι όμως μια πρόκληση.

Το δεύτερο σημείο είναι ότι η μετανάστευση είναι απαραίτητη για τις πλούσιες χώρες αν θέλουν να διατηρήσουν και να βελτιώσουν το βιοτικό τους επίπεδο. Οι περισσότερες πλούσιες χώρες αντιμετωπίζουν δημογραφικό πρόβλημα λόγω χαμηλής γεννητικότητας. Ταυτόχρονα, οι οικονομίες τους δημιουργούν θέσεις εργασίας για τις οποίες οι ντόπιοι δεν ενδιαφέρονται. Κανένας γονιός δεν θέλει το παιδί του να καθαρίζει τουαλέτες. Οι μετανάστες είναι κατά κανόνα νέοι, εργατικοί και φιλόδοξοι, και είναι διατεθειμένοι να αναλάβουν αυτές τις ανεπιθύμητες εργασίες.

Το τρίτο σημείο αφορά τη σημασία της ενσωμάτωσης των μεταναστών στο ευρύτερο κοινωνικό σύνολο, απαραίτητο χαρακτηριστικό μιας πετυχημένης μεταναστευτικής πολιτικής. Η επίτευξη αυτού του στόχου απαιτεί τη συμβολή τόσο των μεταναστών όσο και της κοινωνίας που τους φιλοξενεί. Η κοινωνία έχει την υποχρέωση να συμπεριφέρεται σωστά έναντι στους μετανάστες. Από την πλευρά τους οι μετανάστες έχουν την υποχρέωση να σέβονται τόσο τους νόμους όσο και τα κοινωνικά θέσμια της χώρας που τους φιλοξενεί.

Αυτό το τελευταίο σημείο είναι και το πιο αμφιλεγόμενο. Που τραβούμε τη γραμμή μεταξύ της υποχρέωσης των μεταναστών να προσαρμόζονται και του δικαιώματός τους να διατηρούν τις παραδόσεις και συνήθειές τους; Αυτό είναι που πρέπει να συζητήσει κάθε κοινωνία. Νηφάλια και χωρίς ακρότητες.

Πολίτης, 27/3/2011

Καύσιμα, αερομεταφορές και Κατάρ

Τις τελευταίες μέρες είχαμε μια σειρά εξελίξεων σε θέματα που έχουν απασχολήσει τη στήλη κατά καιρούς και τα οποία αξίζει τον κόπο να σχολιάσουμε, έστω και επιγραμματικά.

Το πρώτο θέμα είναι αυτό της εμπορίας καυσίμων, με το οποίο είχαμε ασχοληθεί μόλις την περασμένη βδομάδα. Είχαμε διατυπώσει την άποψη ότι ο μόνος τρόπος να υπάρξει μείωση στις τιμές των καυσίμων είναι η προσέλκυση νέων παικτών στην αγορά και η δημιουργία νέων τύπων πρατηρίων χαμηλού κόστους. Δυστυχώς τα πράγματα κινήθηκαν προς την αντίθετη κατεύθυνση.

Στη σύσκεψη του Υπουργού Εμπορίου με τους εμπλεκόμενους στην εμπορία καυσίμων αποφασίστηκε η σύσταση τεχνικής επιτροπής που θα δημιουργήσει μια φόρμουλα καθορισμού του τρόπου αυξομείωσης των τιμών των καυσίμων. Η δημιουργία αυτής της επιτροπής αποτελεί το τέλειο άλλοθι για τις εταιρείες και τους πρατηριούχους. Η τιμολόγηση θα γίνεται με τις ευλογίες του κράτους. Τα κέρδη των εμπορευόμενων εξασφαλίζονται ενώ ταυτόχρονα φεύγει από πάνω τους κάθε υποψία για παράνομες συνεννοήσεις αφού η συνεννόηση θα γίνεται νόμιμα και υπό κρατική επίβλεψη. Το οποιοδήποτε κίνητρο για μείωση κόστους και διαφοροποίηση τιμών εξαφανίζεται και μαζί τους ενταφιάζεται και κάθε προοπτική για αύξηση του ανταγωνισμού και μείωση των τιμών στο εγγύς μέλλον.

Η δεύτερη σημαντική εξέλιξη ήταν στον τομέα των αερομεταφορών, όπου η Aegean ανακοίνωσε τη διεύρυνση των εργασιών της στην Κύπρο. Τρία αεροπλάνα της Aegean θα εδρεύουν στη Λάρνακα, ξεκινούν απευθείας πτήσεις προς αρκετά Ελληνικά νησιά, ενώ ιδιαίτερα σημαντική είναι και η προσθήκη πτήσης προς Λονδίνο. Η κίνηση της Aegean δίνει πολλές νέες επιλογές στους Κύπριους ταξιδιώτες με τον ανάλογο θετικό αντίκτυπο στην οικονομία. Ας ελπίσουμε ότι στις Κυπριακές Αερογραμμές έχουν χτυπήσει καμπάνες από αυτή την εξέλιξη. Το επιχείρημα ότι περίπου η Κυπριακή οικονομία θα καταρρεύσει αν κλείσουν οι ΚΑ δεν θα είναι τόσο πειστικό την επόμενη φορά. Αν εργαζόμουν στις ΚΑ θα ήμουν πάρα πολύ ανήσυχος.

Εξελίξεις είχαμε και στο θέμα της επένδυσης του Κατάρ. Φαίνεται ότι οι Καταρινοί αναβάλλουν τη λήψη τελικών αποφάσεων, για λόγους που ακόμα δεν έχουν ξεκαθαριστεί αλλά πιθανόν να σχετίζονται με τις γενικότερες εξελίξεις στον αραβικό κόσμο. Η εξέλιξη όλης αυτής της ιστορίας θυμίζει την παροιμία "όπου ακούς πολλά κεράσια, κράτα μικρό καλάθι". Ξεκινήσαμε δημιουργώντας τεράστιες προσδοκίες για επενδύσεις μισού δισεκατομμυρίου και καταλήξαμε σε μια συμφωνία με βάση την οποία το Κατάρ θα επενδύσει λιγότερο από €100 εκ. και θα έχει ουσιαστικά εξασφαλισμένη απόδοση, ενώ όλο το ρίσκο της επένδυσης θα πέσει στους ώμους της Κυπριακής Δημοκρατίας και των Κύπριων φορολογουμένων. Και το ρίσκο είναι μεγάλο, κυρίως γιατί ως κράτος δεν έχουμε καθόλου εμπειρίες σε τέτοιου είδους έργα και διακρατικές συνεργασίες. Με αυτά τα δεδομένα, οι επιφυλάξεις των Καταρινών μπορεί τελικά να μας βγουν σε καλό.

Πολίτης, 20/3/2011 

Ένα ταρακούνημα για την αγορά καυσίμων

Από τον τελευταίο γύρο αντιπαραθέσεων μεταξύ του Υπουργού Εμπορίου και των εμπλεκομένων στην εμπορία καυσίμων προέκυψε μια ενδιαφέρουσα ανταλλαγή δηλώσεων. Ο Υπουργός Εμπορίου δήλωσε ότι εντόπισε πρατήρια που αύξησαν τις τιμές τους πριν παραλάβουν φορτία με τις νέες (ψηλότερες) τιμές και απείλησε τους πρατηριούχους ότι θα μελετήσει το ενδεχόμενο επαναφοράς της πρότασης για δημιουργία πρατηρίων αυτοεξυπηρέτησης από τον συνεργατισμό.

Σε ραδιοφωνικές του δηλώσεις, ο κος Παμπίνος Χαραλάμπους - επίτιμος πρόεδρος του συνδέσμου πρατηριούχων - ανέφερε ότι σε μια τέτοια περίπτωση οι πρατηριούχοι θα απολύσουν τις δύο χιλιάδες υπαλλήλους τους ώστε να μειωθούν τα λειτουργικά τους έξοδα και θα πωλούν πιο φθηνά.

Η αντίδραση του Υπουργού ήταν να ζητήσει από την ηγεσία των πρατηριούχων να του παρουσιάσουν τα ονόματα των 2000 εργαζομένων και να διερωτηθεί εάν υπάρχουν περισσότεροι από 200 Κύπριοι που εργάζονται στα 270 πρατήρια της Κύπρου.

Αφήνοντας κατά μέρος το στοιχείο της αντιπαράθεσης, οι πιο πάνω δηλώσεις καταγράφουν μερικές πραγματικότητες που αγγίζουν την ουσία του ζητήματος. Το κύριο πρόβλημα στον τομέα της εμπορίας καυσίμων είναι ότι δεν υπάρχει κουλτούρα ανταγωνισμού. Η αγορά λειτουργούσε για δεκαετίες σε ένα ρυθμιζόμενο καθεστώς το οποίο αποσκοπούσε στο να εξασφαλίσει στον κάθε εμπλεκόμενο κάποιο "δίκαιο" εισόδημα. Οι ρυθμίσεις τερματίστηκαν με το άνοιγμα της αγοράς το 2004, όμως η κουλτούρα δεν άλλαξε. Τόσο οι εταιρείες πετρελαιοειδών όσο και οι πρατηριούχοι συνέχισαν να εργάζονται με τον τρόπο που γνώριζαν, κάτι που ήταν φυσιολογικό και αναμενόμενο.

Το προστατευμένο καθεστώς που υπήρχε στην αγορά για δεκαετίες φόρτωσε τις εταιρείες με ψηλό λειτουργικό κόστος και μας προικοδότησε με ένα ανορθολογικό δίκτυο πρατηρίων. Υπάρχουν πολλά πρατήρια κοντά στα κέντρα των πόλεων (στη λεωφόρο Νίκης στη Λευκωσία υπάρχουν τρία πρατήρια σε απόσταση 200 μέτρων, τα οποία κάθονται σε τεμάχια γης αξίας εκατομμυρίων), ενώ δεν υπάρχουν αρκετά πρατήρια στα σημεία εξόδου από τις πόλεις και στους αυτοκινητοδρόμους.

Η αγορά χρειάζεται να εμβολιαστεί με μια γερή δόση ανταγωνιστικής νοοτροπίας. Αυτό δεν πρόκειται να γίνει από τους υφιστάμενους παίκτες γιατί το στάτους κβο τους εξυπηρετεί. Το Υπουργείο θα μπορούσε να μελετήσει τρόπους να προσελκύσει στην αγορά νέους παίκτες που θα διψούν για μερίδιο αγοράς. Θα μπορούσαν για παράδειγμα να δοθούν άδειες για πρατήρια αυτοεξυπηρέτησης ή για λειτουργία πρατηρίων σε χώρους όπως οι υπεραγορές (το Carrefour διαθέτει τέτοιες υπηρεσίες σε υπεραγορές του στο εξωτερικό).

Μια τέτοια εξέλιξη θα προκαλέσει σίγουρα αντιδράσεις από τις εταιρείες και τους πρατηριούχους που θα νιώσουν - δικαιολογημένα - ότι απειλούνται. Κάποιοι εργαζόμενοι θα απολυθούν και κάποια πρατήρια θα κλείσουν. Θα υπάρξει πολιτικό κόστος, όμως δεν υπάρχει άλλος τρόπος. Οι νουθεσίες και οι απειλές δεν έχουν πετύχει τίποτα. Ένα δυνατό ταρακούνημα της αγοράς με την είσοδο νέων παικτών μπορεί να αλλάξει τα δεδομένα υπέρ των καταναλωτών.

Πολίτης, 13/3/2011

Άλλη μια τρύπα στον αέρα

Η τελευταία φορά που οι Κυπριακές Αερογραμμές βρίσκονταν σε δυσχερή οικονομική κατάσταση ήταν το 2006. Ετοιμάστηκε τότε σχέδιο διάσωσης, κύριο στοιχείο του οποίου ήταν η αγορά της Eurocypria από το κράτος. Ένα κόλπο γκρόσο που αποφασίστηκε στο άψε-σβήσε με μόνο στόχο να δώσει μια γρήγορη ένεση ρευστότητας στις ΚΑ, χωρίς να προηγηθεί καμιά σοβαρή ανάλυση των προοπτικών των δύο εταιρειών.

Ο Κύπριος φορολογούμενος πλήρωσε τότε €23 εκ. για να αποκτήσει τη Eurocypria. Το 2010 πλήρωσε άλλα €35 εκ. για να ξεπληρώσει το δάνειο που είχε λάβει η Eurocypria με - παράτυπη - κυβερνητική εγγύηση. Λίγο αργότερα η κυβέρνηση προσπάθησε να οδηγήσει τα πράγματα σε συγχώνευση (η οποία θα ήταν επίσης παράτυπη γιατί είχαμε αναλάβει σχετική δέσμευση το 2006). Ούτως ή άλλως η συγχώνευση δεν θα έλυνε το πρόβλημα, κάτι που αντιλαμβάνονταν πολύ καλά στις ΚΑ και αντιτάχθηκαν σθεναρά σε αυτή την προοπτική. Το κλείσιμο της Eurocypria ήταν πλέον αναπόφευκτο και πρόσθεσε στο λογαριασμό άλλα €7,2 εκ. για αποζημιώσεις προς το προσωπικό της εταιρείας. Συνολικά το εγχείρημα της εξαγοράς της Eurocypria στοίχισε στον Κύπριο φορολογούμενο €65 εκ., για τα οποία κανένας δεν πρόκειται ποτέ να λογοδοτήσει.

Αν το αποτέλεσμα αυτής της αποτυχημένης επιχειρηματικής - αν μπορούσαμε να την ονομάσουμε έτσι - κίνησης ήταν να έχουμε τουλάχιστον μία εύρωστη αεροπορική εταιρεία, θα μπορούσε κάποιος (όχι ο γράφων) να ισχυριστεί ότι άξιζε τη θυσία. Όπως όμως όλοι γνωρίζουμε, τα πράγματα είναι πολύ διαφορετικά. Υποχωρώντας σε ένα ακόμα εκβιασμό ("οι ΚΑ θα κλείσουν τον Απρίλιο αν δεν..."), η Βουλή ενέκρινε την περασμένη Πέμπτη την προικοδότηση των ΚΑ με €20 εκ., με δικαιολογητικό αυτή τη φορά το αυξημένο κόστος από την αδυναμία χρήσης του Τουρκικού εναέριου χώρου.

Η οικονομική λογική πίσω από το επιχείρημα του αυξημένου κόστους δεν είναι προφανής, ούτε και έχει επεξηγηθεί επαρκώς. Η κυβέρνηση προχωρά χωρίς να έχει λάβει έγκριση από την ΕΕ και υπάρχει σοβαρή πιθανότητα η ενίσχυση να κριθεί παράνομη. Αυτό θα ήταν μάλλον το καλύτερο αποτέλεσμα, γιατί διαφορετικά υπάρχει το ενδεχόμενο και άλλες εταιρείες να ζητήσουν κρατικές ενισχύσεις με το ίδιο σκεπτικό. Το νέο κόλπο γκρόσο της κυβέρνησης ανοίγει τους ασκούς του Αιόλου με απρόβλεπτες συνέπειες.

Τουλάχιστον να διασφάλιζε τη βιωσιμότητα της εταιρείας; Ο Υπουργός Οικονομικών έμαθε από το περσινό του πάθημα και δεν δίνει καμία διαβεβαίωση για το μέλλον της εταιρείας. Πώς θα μπορούσε άλλωστε; Τα €20 εκ. θα κλείσουν κάποιες τρύπες φέτος. Τον επόμενο χρόνο που δεν θα μπορούμε να δώσουμε €20 εκ. τι θα γίνει;

Στις 14/2/2010 είχα γράψει στον "Π" το εξής: "Σήμερα είναι η Eurocypria με €35 εκ., σε 1-2 χρόνια θα είναι οι ΚΑ με πολύ περισσότερα. Ας σκεφτούμε προσεκτικά πώς θα προχωρήσουμε."

Πολίτης, 6/3/2010