Το κρατικό μισθολόγιο

• Το 2008 το κρατικό μισθολόγιο αντιστοιχούσε στο 14.3% του Κυπριακού ΑΕΠ. Ο μέσος όρος στην ΕΕ ήταν 10.5%.
• Το 32.5% των δαπανών του Κυπριακού κράτους την ίδια χρονιά πήγε σε μισθούς. Ο Ευρωπαϊκός μέσος όρος ήταν 22.4%.
• Την περίοδο 1998-2008 το κρατικό μισθολόγιο αυξήθηκε κατά μέσο όρο με ρυθμό 7.7% ετησίως ενώ το εθνικό εισόδημα κατά 7.1% (σε ονομαστικούς όρους).
• Μελέτες δείχνουν ότι ένας δημόσιος υπάλληλος απολαμβάνει μισθολογικό πλεονέκτημα της τάξης του 30-40% σε σχέση με ένα άτομο με τα ίδια προσόντα που εργάζεται στον ιδιωτικό τομέα, χωρίς να λαμβάνονται υπόψιν τα επιπρόσθετα οφελήματα του δημόσιου τομέα (ωράριο, συντάξεις, άδειες, κ.λπ.)

Τα πιο πάνω στοιχεία αποτυπώνουν στατιστικά αυτό που όλοι γνωρίζουν: ότι το κρατικό μισθολόγιο της Κύπρου είναι υπέρμετρα μεγάλο λόγω των ψηλών απολαβών στον ευρύτερο δημόσιο τομέα. Κατ' ακρίβεια, τα πράγματα είναι μάλλον χειρότερα γιατί οι αριθμοί δείχνουν μόνο το κόστος της κρατικής μηχανής αλλά όχι την αξία των υπηρεσιών τι προσφέρει. Οι περισσότερες άλλες χώρες με συγκριτικά μεγάλο κρατικό μισθολόγιο (π.χ. οι Σκανδιναβικές) προσφέρουν στους πολίτες τους πολύ περισσότερες και πιο ποιοτικές υπηρεσίες από ότι η Κύπρος. Ο Κύπριος φορολογούμενος πληρώνει πολλά για να συντηρεί τη δημόσια υπηρεσία αλλά παίρνει πολύ λίγα υπό μορφή αγαθών και υπηρεσιών.

Εκτός από την πίεση στα κρατικά ταμεία, η μεγάλη διαφορά μισθών μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα δημιουργεί και άλλα προβλήματα. Αποτελεί κοινωνική αδικία, γιατί άτομα με τα ίδια προσόντα έχουν πολύ διαφορετικές απολαβές. Προσελκύει τους νέους στον χαμηλής παραγωγικότητας δημόσιο τομέα με αποτέλεσμα να αποστερεί τον ιδιωτικό τομέα από ικανά στελέχη και να συντηρεί την παραγωγικότητα σε χαμηλά επίπεδα. Δημιουργεί ακόμα πρόσφορο έδαφος για ανάπτυξη πελατειακών σχέσεων, αφού οι προνομιούχες θέσεις στο δημόσιο τομέα χρησιμοποιούνται ως λάφυρα εξουσίας από την εκάστοτε κυβέρνηση.

Για όλους αυτούς τους λόγους η μείωση (σε σχετικούς όρους) του κρατικού μισθολογίου αποτελεί επιτακτική ανάγκη. Κάτι τέτοιο δεν μπορεί αλλά ούτε και πρέπει να επιτευχθεί με μέτρα όπως το πάγωμα των προσλήψεων, το οποίο απλώς μεταθέτει χρονικά τις δαπάνες, καθυστερεί την ανανέωση της δημόσιας υπηρεσίας και αδικεί τους νέους. Χρειάζονται μέτρα που θα μειώσουν το μισθολόγιο σταδιακά αλλά δραστικά και συστηματικά σε βάθος χρόνου. Δύο τέτοια μέτρα θα είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικά. Το ένα είναι ο δραστικός περιορισμός των μισθολογικών αυξήσεων, είτε μέσω μιας δέσμευσης για μηδενικές αυξήσεις επ' αόριστο ή (πιο αποτελεσματικά) με την κατάργηση της ΑΤΑ. Το δεύτερο μέτρο είναι η μείωση των κλιμάκων εισδοχής σε όλο το φάσμα της δημόσιας υπηρεσίας.

Τολμά η πολιτική μας ηγεσία;

Πολίτης, 27/9/2009

Η (αναμενόμενη) επιστροφή στα ελλείμματα

Το 2003 το δημοσιονομικό έλλειμα είχε ανέλθει στο 6.5% ενώ το δημόσιο χρέος σκαρφάλωσε το 2004 στο 70.2% του ΑΕΠ. Δεδομένου και του στόχου της ένταξης στην ευρωζώνη, η δύσκολη αυτή κατάσταση υποχρέωσε και τους τρεις Υπουργούς Οικονομικών της πενταετίας Παπαδόπουλου να αναλώσουν τον περισσότερο χρόνο τους στην προσπάθεια βελτίωσης των οικονομικών του κράτους. Έγιναν περικοπές δαπανών, περιορίστηκαν οι αυξήσεις στο κρατικό μισθολόγιο, ενώ παράλληλα καταβλήθηκε μεγάλη προσπάθεια για αύξηση των εσόδων, με αιχμή του δόρατος την φορολογική αμνηστία. Την παρτίδα όμως ουσιαστικά έσωσε η έντονη δραστηριότητα στην αγορά ακινήτων, η οποία απέφερε τεράστια έσοδα από φόρους κεφαλαιουχικών κερδών και μεταβιβαστικά τέλη. Το 2007 τα κρατικά ταμεία παρουσίασαν πλεόνασμα 3.5%, το δημόσιο χρέος έπεσε κάτω από το 60% του ΑΕΠ, και ο μεγάλος στόχος της ένταξης στην ευρωζώνη επιτεύχθηκε.

Όμως η επιστροφή στα ελλείμματα ήταν θέμα χρόνου. Τα αυξημένα έσοδα κατά την περίοδο 2004-2007 ήταν συγκυριακά και μη επαναλαμβανόμενα, έτσι φυσιολογικά η ροή εσόδων στα κρατικά ταμεία σταθεροποιήθηκε. Παράλληλα το πλεόνασμα του 2007 δημιούρησε πιέσεις για αύξηση των δαπανών, πιέσεις που ενισχύθηκαν από το ζημιογόνο κλίμα παροχολογίας που επικράτησε κατά την προεκλογική εκστρατεία και μετουσιώθηκαν σε πράξη με την εκλογή μιας φύσει απλόχερης κυβέρνησης. Η διεθνής οικονομική κρίση ήταν απλώς το κερασάκι στην τούρτα. Το 2009 το έλλειμμα θα ξεπεράσει το 3% ενώ οι (κατά κανόνα αισιόδοξες) εκτιμήσεις του ΥΠΟΙΚ το ανεβάζουν στο 4.5% για το 2010.

Τα μέτρα που ανακοίνωσε η κυβέρνηση για να αντιμετωπίσει το δημοσιονομικό πρόβλημα είναι πανομοιότυπα με αυτά του 2003: αναστολή μεγάλων έργων ή αγορών, πάγωμα των προσλήψεων στο δημόσιο, κυνήγι φορολογικών εσόδων. Δυστυχώς το πάθημα δεν έγινε μάθημα. Η έλλειψη προγραμματισμού μας υποχρεώνει για δεύτερη φορά μέσα σε λίγα χρόνια να καταφεύγουμε σε μέτρα απελπισίας. Και αυτή τη φορά δύσκολα θα βρεθεί μια άλλη περιστασιακή πηγή εσόδων, όπως η αγορά ακινήτων την προηγούμενη πενταετία, για να σώσει την κατάσταση.

Τα δημόσια οικονομικά βρίσκονται σε μια πορεία που οδηγεί σε όλο και αυξανόμενα ελλείμματα. Η πορεία αυτή δεν μπορεί να αντιστραφεί με προσωρινές λύσεις. Η μόνη μόνιμη λύση στα χρόνια ελλείμματα είναι η συγκράτηση του ρυθμού αύξησης του κρατικού μισθολογίου. Κάτι τέτοιο δεν μπορεί αλλά ούτε και πρέπει να επιτευχθεί μόνο με το πάγωμα των προσλήψεων. Χρειάζονται τολμηρά μέτρα για περιορισμό των μισθολογικών αυξήσεων στον ευρύτερο δημόσιο τομέα. Το γιατί θα το δούμε στη στήλη της επόμενης βδομάδας.

Πολίτης, 20/9/09

Γιατί καθυστέρησαν ένα χρόνο τα χρεόγραφα;

Σε μια εντυπωσιακή αλλαγή γραμμής, ο Υπουργός Οικονομικών ανακοίνωσε την περασμένη βδομάδα την έκδοση ειδικών κυβερνητικών χρεογράφων ως μέτρο ενίσχυσης της ρευστότητας του χρηματοπιστωτικού συστήματος. Ένα χρόνο μετά την έναρξη της κρίσης η κυβέρνηση προχωρεί στη λήψη ενός μέτρου το οποίο πολλοί - προεξάρχοντος του Διοικητή της Κεντρικής Τράπεζας - ζητούσαν από το περασμένο φθινόπωρο. Η εξέλιξη είναι θετική, γεννά όμως και ένα ερώτημα: γιατί η κυβέρνηση καθυστέρησε ένα ολόκληρο χρόνο να υιοθετήσει αυτό το μέτρο;

Η ανάγκη για ενίσχυση της ρευστότητας προέκυψε επιτακτικά τον περασμένο Σεπτέμβριο. Το πάγωμα των διεθνών αγορών ενέτεινε τον ήδη έντονο καταθετικό ανταγωνισμό μεταξύ των Κυπριακών τραπεζών με αποτέλεσμα τα επιτόκια στην Κύπρο να παραμένουν σε ψηλά επίπεδα παρά τις συνεχείς μειώσεις του βασικού επιτοκίου της ΕΚΤ. Το προτεινόμενο μέτρο - που τύγχανε στήριξης και από την ΕΕ - ήταν να δοθούν κυβερνητικά χρεόγραφα στις τράπεζες τα οποία να χρησιμοποιηθούν ως εξασφάλιση για άντληση φτηνής ρευστότητας από την ΕΚΤ. Αυτό θα μείωνε την ανάγκη για προσέλκυση καταθέσεων και κατά συνέπεια θα ωθούσε τα επιτόκια σε καθοδική πορεία.

Η κυβέρνηση αρνήθηκε να υιοθετήσει αυτό το μέτρο προτάσσοντας σε κατά καιρούς δηλώσεις του Υπουργού δύο δικαιολογίες: ότι το μέτρο δεν θα απέδιδε και ότι θα οδηγούσε σε αύξηση του δημόσιου χρέους. Και οι δύο δικαιολογίες έχουν αναιρεθεί από τα ίδια τα γεγονότα. Η κυβέρνηση όχι μόνο υιοθετεί σήμερα το μέτρο αλλά ασπάζεται κιόλας την εκτίμηση του Διοικητή της ΚΤ ότι αυτό μπορεί να μειώσει τα επιτόκια μέχρι και 1%. Παράλληλα, η ΕΕ έχει ανακοινώσει ότι η έκδοση χρεογράφων δεν θα υπολογιστεί στο δημόσιο χρέος. Αυτό βέβαια δεν ήταν γνωστό από την αρχή. Όμως οι ενδείξεις υπήρχαν, η ΕΕ προωθούσε το μέτρο, και οι περισσότερες χώρες προχωρούσαν στην υιοθέτησή του. Η επίκληση μιας πιθανής προσωρινής αύξησης του δημόσιου χρέους ως δικαιολογία για τη μη υιοθέτηση ενός μέτρου το οποίο η οικονομία είχε ανάγκη φαινόταν περίεργη, ιδίως όταν τη ίδια στιγμή η κυβέρνηση προχωρούσε σε απανωτές αυξήσεις στις κοινωνικές παροχές και στην δημιουργία 1.080 νέων θέσεων στο δημόσιο, με μεγάλο μακροπρόθεσμο κόστος για τα δημόσια ταμεία.

Η κατάληξη αυτού του σήριαλ αφήνει εκτεθειμένη την κυβέρνηση και - κυρίως - τον Υπουργό Οικονομικών. Η απόρριψη της έκδοσης χρεογράφων αποδείχτηκε λανθασμένη και η κυβερνητική στρατηγική για μείωση των επιτοκίων με τις "ενέσεις ρευστότητας" και με παραινέσεις και υποδείξεις προς τις τράπεζες απέτυχε. Στην καλύτερη περίπτωση, το Υπουργείο Οικονομικών έπεσε πολύ έξω στις εκτιμήσεις του. Στη δε χειρότερη περίπτωση, θα πρέπει να διερωτώμαστε μήπως η υγεία της οικονομίας έπεσε θύμα της απροθυμίας της κυβέρνησης και του Υπουργού να υιοθετήσουν μια θετική εισήγηση λόγω της προέλευσής της.

Πολίτης, 13/9/2009