Ένα δημοκρατικό εκλογικό σύστημα

Η στήλη κάνει σήμερα ένα διάλειμμα από τη συνηθισμένη θεματολογία για να ασχοληθεί με μια ενδιαφέρουσα πτυχή των πρόσφατων πρυτανικών εκλογών στο Πανεπιστήμιο Κύπρου. Οι εκλογές διεξήχθησαν με το σύστημα της μεταφερόμενης ψήφου (ή αλλιώς της προτιμησιακής ψηφοφορίας). Στο σύστημα αυτό οι ψηφοφόροι δεν επιλέγουν απλώς ένα υποψήφιο αλλά έχουν τη δυνατότητα να κατατάξουν τους υποψήφιους κατά σειρά προτίμησης. Στην πρώτη καταμέτρηση ψήφων λαμβάνεται υπόψη μόνο η πρώτη προτίμηση του κάθε ψηφοφόρου. Αν κάποιος υποψήφιος πάρει πάνω από 50%, εκλέγεται. Διαφορετικά ο τελευταίος στη σειρά υποψήφιος βγαίνει εκτός διαδικασίας και οι ψήφοι αυτών που τον είχαν κατατάξει ως πρώτο μεταφέρονται (εξ ου και η ονομασία) σε αυτούς που κατατάχθηκαν δεύτεροι. Η διαδικασία συνεχίζεται μέχρι κάποιος υποψήφιος να ξεπεράσει το 50%.

Το σύστημα αυτό προσφέρει αρκετά πλεονεκτήματα σε σχέση με τη συνηθισμένη διαδικασία όπου ο κάθε ψηφοφόρος επιλέγει ένα υποψήφιο. Το πρακτικό πλεονέκτημα είναι ότι γίνεται μόνο μία ψηφοφορία και έτσι αποφεύγεται το οικονομικό κόστος και η ταλαιπωρία ενός δεύτερου γύρου. Πλεονέκτημα επίσης είναι και το γεγονός ότι αποφεύγονται τα μυστικά παζάρια που γίνονται μεταξύ πρώτου και δεύτερου γύρου. Οι όποιες διεργασίες θα γίνουν πριν τις εκλογές με μεγαλύτερη άνεση χρόνου και περισσότερη διαφάνεια.

Το πιο σημαντικό όμως πλεονέκτημα είναι ότι στο σύστημα της μεταφερόμενης ψήφου δεν υπάρχει το πρόβλημα της χαμένης ψήφου. Στη συμβατική διαδικασία των δύο γύρων, ένας ψηφοφόρος που προτιμά κάποιον υποψήφιο που δεν έχει πιθανότητες να περάσει στο δεύτερο γύρο πιθανόν να προτιμήσει να δώσει τη ψήφο του αλλού για να μην πάει χαμένη. Στο σύστημα της μεταφερόμενης ψήφου δεν υπάρχει χαμένη ψήφος. Ο ψηφοφόρος μπορεί να δώσει την ψήφο του στον υποψήφιο της αρεσκείας του και αν αυτός δεν συγκεντρώσει αρκετές ψήφους τότε η ψήφος θα μεταφερθεί στον επόμενο στη σειρά προτίμησης. Ο ψηφοφόρος δεν έχει κανένα λόγο να μην δώσει την ψήφο του σε αυτόν που πιστεύει ότι είναι ο καλύτερος. Αυτό το σύστημα είναι πιο δημοκρατικό από το συμβατικό σύστημα των δύο γύρων γιατί αποτυπώνει πιο σωστά τη βούληση του εκλογικού σώματος.

Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι το πρόβλημα της χαμένης ψήφου οδηγεί σε περιορισμό των επιλογών των ψηφοφόρων. Για παράδειγμα, στις τελευταίες προεδρικές εκλογές είχαμε τρεις ισχυρές υποψηφιότητες με περίπου ίσες πιθανότητες επιτυχίας. Με αυτό τα δεδομένα, οποιοσδήποτε άλλος κατερχόταν ως υποψήφιος θα ήταν καταδικασμένος σε αποτυχία λόγω του προβλήματος της χαμένης ψήφου. Κάποιοι υποψήφιοι που πιθανόν να συγκέντρωναν σεβαστό ποσοστό ψήφων ίσως προτίμησαν να μην θέσουν υποψηφιότητα, περιορίζοντας έτσι τις επιλογές των ψηφοφόρων.

Το σύστημα της μεταφερόμενης ψήφου χρησιμοποιείται σε αρκετές χώρες. Αξίζει τον κόπο να το σκεφτούμε και για την Κύπρο.

Πολίτης, 12/12/2010