Επικίνδυνος συγκεντρωτισμός

Η μεταβίβαση της αρμοδιότητας της διαχείρισης του δημόσιου χρέους από την Κεντρική Τράπεζα στο Υπουργείο Οικονομικών είναι μια από τις πιο ανησυχητικές οικονομικές αποφάσεις της κυβέρνησης Χριστόφια. Όχι τόσο λόγω της ουσίας της απόφασης (παρόλο που και εκεί υπάρχει σοβαρό πρόβλημα) αλλά κυρίως γιατί προδίδει τάσεις αυταρχισμού και συγκεντρωτισμού που δεν συμβαδίζουν με την εικόνα μιας σύγχρονης Ευρωπαϊκής χώρας.

Δεν υπάρχει μία και μοναδική διεθνώς αποδεκτή πρακτική διαχείρισης του δημόσιου χρέους. Κάθε χώρα διαθέτει κάποιας μορφής υπηρεσία που αναλαμβάνει αυτή την αποστολή. Σε πολλές χώρες η υπηρεσία αυτή υπάγεται στο Υπουργείο Οικονομικών, σε άλλες στην Κεντρική Τράπεζα, ενώ σε άλλες αποτελεί ανεξάρτητη αρχή. Το πλεονέκτημα της ύπαρξης ανεξάρτητης αρχής είναι ότι επιτρέπει τη διαχείριση στη βάση τεχνοκρατικών κριτηρίων και όχι για σκοπούς εξυπηρέτησης της δημοσιονομικής και νομισματικής πολιτικής της εκάστοτε κυβέρνησης. Όμως η δημιουργία ξεχωριστής αρχής σε μια μικρή χώρα με περιορισμένη εμπειρογνωμοσύνη όπως η Κύπρος ίσως είναι πολυτέλεια. Από καθαρά τεχνοκρατική σκοπιά, αυτό που έχει σημασία είναι η υπηρεσία αυτή να είναι καλά στελεχωμένη, να έχει σαφείς αρμοδιότητες, να λειτουργεί με διαφάνεια, να ενημερώνει και να λογοδοτεί για τα πεπραγμένα της, και κυρίως να λειτουργεί ανεξάρτητα από πολιτικές πιέσεις, όπου κι αν υπάγεται.

Το ερώτημα λοιπόν είναι απλό: ποια διευθέτηση προσφέρει τις καλύτερες συνθήκες ώστε η διαχείριση του δημόσιου χρέους να γίνεται ανεξάρτητα και μακριά από πολιτικές πιέσεις; Η απάντηση είναι εξίσου απλή και προφανής. Οι πιέσεις θα είναι πολύ μεγαλύτερες στο ΥΠΟΙΚ, όπου η εκάστοτε κυβέρνηση θα θέλει να παρέμβει με στόχο να αποκομίσει εκλογικό όφελος. Το παράδειγμα της Ελλάδας είναι διαφωτιστικό και θα πρέπει να μας προβληματίσει. Το ΥΠΟΙΚ της Κύπρου έχει μια μακρά και καθόλου τιμητική προϊστορία παραγωγής αριθμών και εκτιμήσεων που βολεύουν την εκάστοτε κυβέρνηση. Το πρόβλημα ήταν ιδιαίτερα έντονο την τελευταία διετία και έχει συμβάλει στην κακή διαχείριση της οικονομικής κρίσης.

Είναι πολύ δύκολο να δικαιολογήσει κανείς την κίνηση αυτή της κυβέρνησης με βάση οικονομικά κριτήρια. Είναι ξεκάθαρο ότι η απόφαση έχει τις ρίζες της στην αντιπαράθεση που ξέσπασε από τις πρώτες βδομάδες μετά την εκλογή Χριστόφια με την άρνηση του Διοικητή της ΚΤ να συμμορφωθεί με την υπόδειξη της κυβέρνησης για πώληση των αποθεμάτων χρυσού. Η εικόνα που βγαίνει προς τα έξω είναι ότι η κυβέρνηση δεν σέβεται τους θεσμούς και συγκεντρώνει εξουσίες για να ελέγχει τόσο τις αποφάσεις όσο και την πληροφόρηση. Αν η εικόνα αυτή εμπεδωθεί, η Κύπρος κινδυνεύει να χάσει την εμπιστοσύνη των ξένων επενδυτών, με όποιες αρνητικές συνέπειες αυτό συνεπάγεται.

Πολίτης, 20/6/2010

* Περισσότερες πληροφορίες για θέματα διαχείρισης δημόσιου χρέους:

1. Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και Παγκόσμια Τράπεζα, "Guidelines for Public Debt Management," 2003.

2. Stephanou C. and D. Vittas, "Public debt management and debt market development in Cyprus: Evolution, current challenges and policy options", December 2006, Δοκίμιο Οικονομικής Πολιτικής 12-06, Κέντρο Οικονομικών Ερευνών, Πανεπιστήμιο Κύπρου.