Επείγουν τα μέτρα

Η δημοσιονομική κατάσταση της Κύπρου ήταν από τα πρώτα θέματα που απασχόλησαν τη στήλη όταν έκανε την εμφάνισή τις στις σελίδες του "Π" τον περασμένο Σεπτέμβριο. Είχαμε υποδείξει ότι ότι πρόβλημα είναι διαχρονικό και διαρθρωτικό και ότι η αντιμετώπισή του απαιτεί άμεσα και δραστικά μέτρα που θα οδηγήσουν στη μείωση του κρατικού μισθολογίου σε βάθος χρόνου.

Δυστυχώς τα απαιτούμενα μέτρα είναι πολιτικά δύσκολα. Για αυτό η κυβέρνηση προσπάθησε πρώτα να περιορίσει το έλλειμμα προτείνοντας μέτρα που θα απέφεραν γρήγορα έσοδα, όπως η επίσπευση της είσπραξης ΦΠΑ. Είχαμε επισημάνει τότε ότι η πολιτική αυτή ήταν λανθασμένη για δύο λόγους. Πρώτον, γιατί θα απορροφούσε ρευστότητα από τις επιχειρήσεις σε μια περίοδο που η οικονομία βρισκόταν σε ύφεση και αντιμετώπιζε πρόβλημα ρευστότητας. Και δεύτερον, γιατί το μέτρο αυτό ήταν απλώς μια προσωρινή λογιστική πράξη που δεν προσέφερε καμία μόνιμη ανακούφιση στα δημόσια ταμεία.

Η δεύτερη δόση μέτρων που ανακοινώθηκε από την κυβέρνηση το τέλος Δεκεμβρίου ήταν πιο μελετημένη, όμως δεν απέφυγε την πεπατημένη. Και σε αυτή κυριαρχούσε η φιλοσοφία της αναζήτησης μεγάλων πηγών εσόδων που θα κλείσουν - προσωρινά βέβαια - τις τρύπες. Στόχος αυτή τη φορά ήταν η αγορά ακινήτων, όμως γρήγορα έγινε αντιληπτό ότι η επανεκτίμηση της αξίας των ακινήτων θα έπαιρνε χρόνια, και η προοπτική για γρήγορα έσοδα έσβησε.

Την ίδια περίοδο ανακοινώθηκε ότι το έλλειμμα για το 2009 θα ξεπερνούσε το 6% του ΑΕΠ. Το νέο δεδομένο φαίνεται ότι σήμανε καμπανάκι στο ΥΠΟΙΚ και οδήγησε σε νέες προτάσεις που παραδόθηκαν στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας τον Φεβρουάριο. Τα δεδομένα που περιγράφονται στην επιστολή του ΥΠΟΙΚ προς τον Πρόεδρο είναι ιδιαίτερα ανησυχητικά. Το έλλειμμα για το 2010 εκτιμάται να φτάσει το 7%, εκτίμηση που ο ίδιος ο ΥΠΟΙΚ χαρακτηρίζει ως αισιόδοξη. Δεδομένου ότι είμαστε ήδη στο τέλος του πρώτου τριμήνου και κανένα σημαντικό μέτρο δεν έχει ληφθεί, τα πράγματα μάλλον θα είναι χειρότερα.

Το θετικό είναι ότι ο ΥΠΟΙΚ φαίνεται να έχει επιτέλους πειστεί ότι η κατάσταση είναι κρίσιμη. Αυτό αντανακλάται στο νέο πακέτο μέτρων, το οποίο έχει μια σαφώς διαφορετική φιλοσοφία από τα προηγούμενα. Για πρώτη φορά προτείνονται πολιτικά δύσκολα μέτρα που θα προκαλέσουν αντιδράσεις από φυσικούς συμμάχους της κυβέρνησης. Αυτό που απομένει είναι να πειστεί και ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας ότι η λήψη μέτρων δεν σηκώνει αναβολή. Αν κρίνουμε από τη διάσκεψη του Προέδρου την περασμένη Δευτέρα, χρειάζεται ακόμα δουλειά προς αυτή την κατεύθυνση.

Πολίτης, 28/3/2010

Πλαφόν στη λογική

>

Θα περίμενε κανείς ότι το φιάσκο με την επιβολή πλαφόν στην τιμή των καυσίμων θα οδηγούσε το Υπουργείο Εμπορίου σε μια πιο προσεκτική προσέγγιση στο θέμα της ρύθμισης τιμών. Κι όμως, συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο. Το Υπουργείο - συνεπικουρούμενο από την Επιτροπή Εμπορίου της Βουλής και τους σύνδεσμους καταναλωτών - επιδιώκει να αποκτήσει διερευμένες εξουσίες επιβολής ανώτατων χονδρικών τιμών σε βασικά καταναλωτικά αγαθά. Σε ένα ακόμα θέμα (μετά τη Eurocypria και τη Cyta) προσπαθούμε να βρούμε τρόπους να παρακάμψουμε το Ευρωπαϊκό κεκτημένο. Προφανώς εμείς ξέρουμε καλύτερα.

Το Ευρωπαϊκό κεκτημένο δεν επιτρέπει την παρέμβαση του κράτους στις αγορές για σκοπούς ρύθμισης τιμών εκτός σε συγκεκριμένες περιπτώσεις όπου αποδεδειγμένα δεν υπάρχουν συνθήκες ανταγωνισμού (π.χ. στις τηλεπικοινωνίες). Αυτή η πολιτική δεν εφαρμόστηκε για να βοηθήσει τις επιχειρήσεις να εκμεταλλεύονται τους καταναλωτές αλλά γιατί η εμπειρία πολλών δεκαετιών έδειξε ότι η πολιτική της ρύθμισης των τιμών από το κράτος είναι αναποτελεσματική και δημιουργεί περισσότερα προβλήματα από όσα λύνει. Οι κρατικές υπηρεσίες δεν είναι σε θέση να γνωρίζουν τα δεδομένα της αγοράς και φυσιολογικά υποπίπτουν σε λάθη, καθορίζοντας τιμές που είναι είτε υπερβολικά ψηλές είτε υπερβολικά χαμηλές. Οι υπερβολικά χαμηλές τιμές οδηγούν σε μείωση της ποιότητας των προσφερομένων αγαθών και υπηρεσιών ή/και δημιουργούν προβλήματα στην ομαλή διάθεσή τους στην αγορά. Οι υπερβολικά ψηλές τιμές αφαιρούν κάθε πίεση από τις εταιρείες να ανταγωνιστούν αφού έχουν πλέον τη σφραγίδα νομιμοποίησης των κρατικών υπηρεσιών.

Στο Υπουργείο Εμπορίου φαίνεται ότι νοσταλγούν τις παλιές εποχές που καθόριζαν τις τιμές στη βάση του συστήματος PNBS. Όμως το PNBS είναι πίσω από πολλά από τα προβλήματα που αντιμετωπίζει σήμερα η αγορά. Το σύστημα εγγυόταν στις εταιρείες ποσοστό απόδοσης 12%, ένα εξωφρενικό ποσοστό για μια αγορά με μηδαμινό επιχειρηματικό ρίσκο. Οι εταιρείες πετρελαιοειδών εθίστηκαν στο εύκολο και σίγουρο κέρδος και ουδέποτε ανέπυξαν κουλτούρα ανταγωνισμού. Η λογική του εγγυημένου ποσοστού απόδοσης τις οδήγησε να φορτωθούν μεγάλα λειτουργικά κόστη τα οποία μεταφέρονταν με κρατική ρύθμιση στους ώμους του καταναλωτή. Τα πρατήρια πολυτελείας σε κεντρικές λεωφόρους είναι κατάλοιπα αυτής της λανθασμένης πολιτικής, την οποία πληρώνουμε μέχρι σήμερα.

Αν το Υπουργείο Εμπορίου θέλει να μειωθούν οι τιμές των καυσίμων, ας ενθαρρύνει την είσοδο νέων ανταγωνιστών στην αγορά. Σε πολλές χώρες πωλούνται καύσιμα στις υπεραγορές, σε τιμές αρκετά χαμηλότερες από τα πρατήρια. Μπορεί να τροχιοδρομηθεί η δημιουργία νέων, μικρών πρατηρίων στα περίχωρα των πόλεων τα οποία θα έχουν χαμηλότερο λειτουργικό κόστος και θα μπορούν να προσφέρουν χαμηλότερες τιμές. Η πίεση του ανταγωνισμού προσφέρει τις καλύτερες προοπτικές μείωσης των τιμών που βρίσκονται σε ψηλότερα του κανονικού επίπεδα.

Πολίτης, 21/3/2010

Η ανάγκη για εκπαιδευτική αξιολόγηση

Η κόρη μου φοιτά φέτος σε δημόσιο δημοτικό σχολείο στα περίχωρα του Σικάγο. Τη βδομάδα που πέρασε όλοι οι μαθητές της πολιτείας του Ιλλινόι (από την τρίτη δημοτικού μέχρι το γυμνάσιο) παρακάθησαν σε διαγνωστικές εξετάσεις σε βασικές δεξιότητες. Σκοπός των εξετάσεων είναι να δοθεί στους γονείς, τους εκπαιδευτικούς και τις πολιτειακές αρχές μια ένδειξη της προόδου των μαθητών και της απόδοσης του εκπαιδευτικού συστήματος. Παρόμοιες εξετάσεις υπάρχουν σε όλες τις πολιτείες των ΗΠΑ αλλά και σε πολλές άλλες χώρες.

Πολλοί στο χώρο της εκπαίδευσης βλέπουν με πολύ σκεπτικισμό την ιδέα της αξιολόγησης των μαθητών στη βάση εθνικών προτύπων. Υπάρχει η άποψη ότι οι εξετάσεις υποβάλλουν τους μαθητές σε υπερβολική πίεση, ότι δίνεται δυσανάλογη έμφαση στα υπό εξέταση γνωστικά αντικείμενα, ότι σπαταλείται πολύτιμος διδακτικός χρόνος. Σίγουρα το κάθε ένα από αυτά τα επιχειρήματα έχει κάποια βάση, όμως οι όποιες αρνητικές επιπτώσεις μπορούν να περιοριστούν με ένα σωστό σχεδιασμό. Τα δε οφέλη από τη συλλογή πληροφοριών είναι τεράστια.

Κατ' αρχάς, οι γονείς δικαιούνται να γνωρίζουν σε ποιο επίπεδο βρίσκεται το παιδί τους, ποια είναι τα δυνατά του σημεία και ποιες οι αδυναμίες του. Η προφορική ενημέρωση από τους εκπαιδευτικούς είναι χρήσιμη αλλά ανεπαρκής. Είναι απαράδεκτο ο μαθητής να αποφοιτά από το δημοτικό και ο γονιός να μην έχει μια αντικειμενική αξιολόγηση των ικανοτήτων του παιδιού του.

Η μέτρηση των επιδόσεων των μαθητών είναι ιδιαίτερα χρήσιμη και για το ίδιο το σχολείο και τις εκπαιδευτικές αρχές. Τους δίνει τη δυνατότητα αξιολόγησης τόσο του συνολικού εκπαιδευτικού έργου όσο και διαφόρων εκπαιδευτικών μεθόδων και πολιτικών που εφαρμόζονται κατά καιρούς. Είναι ένα πραγματικό μυστήριο πώς το Υπουργείο Παιδείας παίρνει αποφάσεις για υιοθέτηση της άλβα ή βήτα εκπαιδευτικής πολιτικής χωρίς να έχει στα χέρια του αντικειμενικές μετρήσεις των επιπτώσεών τους. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο θεσμός του ενιαίου ολοήμερου σχολείου, ο οποίος λειτουργεί πιλοτικά εδώ και τέσσερα περίπου χρόνια. Το πρόγραμμα και η φιλοσοφία του ενιαίου ολοήμερου διαφέρουν σημαντικά από το συμβατικό δημοτικό σχολείο, και για το λόγο αυτό ο θεσμός συνάντησε αρκετές αντιστάσεις από τους γονείς οι οποίοι ανησυχούν μήπως τα παιδιά τους δεν θα είναι στο ίδιο επίπεδο με τα άλλα σχολεία. Λογικά αναμένει κανείς ότι κάποια στιγμή θα υπάρξει κάποια διαδικασία αξιολόγησης η οποία θα διαπιστώσει κατά πόσον ο θεσμός λειτουργεί σωστά ή αν χρειάζεται βελτίωση. Πώς όμως θα γίνει η αξιολόγηση χωρίς να υπάρχουν δεδομένα, χωρίς απτά και μετρήσιμα αποτελέσματα της εκπαιδευτικής διαδικασίας;

Η αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου είναι ακόμα μια αναγκαιότητα η οποία - όπως και το σύστημα διορισμού στο οποίο αναφερθήκαμε την περασμένη βδομάδα - δεν είναι δυστυχώς στις προτεραιότητες του Υπουργείου Παιδείας. Αν δεν αγγίξουμε αυτά τα μεγάλα ζητήματα, καλύτερα να μη μιλάμε για εκπαιδευτική μεταρρύθμιση.

Πολίτης, 14/3/2010

Το καρκίνωμα της παιδείας

Πολλοί είναι αυτοί που συμφωνούν ότι το σύστημα διορισμού εκπαιδευτικών με καταλόγους διοριστέων (την "επετηρίδα", όπως είναι γνωστή στην Ελλάδα) είναι ένα αναξιοκρατικό σύστημα που πρέπει να καταργηθεί. Λίγοι όμως πιστεύω αντιλαμβάνονται το εύρος της ζημιάς που το σύστημα αυτό προκαλεί όχι μόνο στην εκπαίδευση αλλά στην ευρύτερη Κυπριακή κοινωνία.

Οι αρνητικές επιπτώσεις στην εκπαίδευση είναι προφανείς. Έχουμε ένα σύστημα το οποίο δίνει στον κάθε πτυχιούχο δικαίωμα πρόσληψης στη δημόσια εκπαίδευση. Στο όνομα της ίσης μεταχείρισης έχουμε ισοπεδώσει τα πάντα, βάζοντας εκπαιδευτικούς στα σχολεία χωρίς κανένα ουσιαστικά ποιοτικό έλεγχο, χωρίς καμία διαδικασία αξιολόγησης. Το πρόγραμμα προϋπηρεσιακής κατάρτισης τείνει να εκφυλιστεί σε μια τυπική διαδικασία εξασφάλισης πιστοποιητικού καταλληλότητας το οποίο όλοι θα παίρνουν ανεξαρτήτως επίδοσης.

Οι επιπτώσεις στην ευρύτερη κοινωνία και οικονομία είναι λιγότερο ευδιάκριτες αλλά ακόμα πιο επιζήμιες. Η εξασφαλισμένη εργοδότηση με πολύ καλούς όρους εργασίας οδηγεί πάρα πολλούς νέους στην επιλογή κλάδων σπουδών για τους οποίους η μόνη προοπτική απασχόλησης είναι η εκπαίδευση. Δημιουργούνται έτσι στρατιές "αδιόριστων καθηγητών" οι οποίοι υποαπασχολούνται για χρόνια ολόκληρα μέχρι να έρθει ο πολυπόθητος διορισμός. Πολλοί από αυτούς καταφεύγουν στα φροντιστήρια για εξασφάλιση κάποιου εισοδήματος. Το πρόβλημα της παραπαιδείας οφείλεται (μεταξύ άλλων) και στην υπερπροσφορά που προέρχεται από τους αδιόριστους καθηγητές. Σε ένα πιο ορθολογικό και αξιοκρατικό σύστημα αυτές οι χιλιάδες άνθρωποι θα έκαναν διαφορετικές επιλογές και θα προσέφεραν τις υπηρεσίες τους σε άλλους τομείς της οικονομίας. Η σπατάλη πολύτιμου ανθρώπινου δυναμικού που προκαλείται από αυτό το σύστημα είναι πραγματικά τρομακτική.

Η συνήθης γραμμή υπεράσπισης αυτού του συστήματος είναι ότι είναι δίκαιο γιατί αποκλείει το μέσο. Είναι όμως δίκαιο ένας απόφοιτος του 9,5 να θεωρείται ισάξιος ενός αποφοίτου του 5,5; Αυτά είναι τα μηνύματα που θέλουμε να δίνουμε στους νέους μας, να φροντίσουν να κουτσοπεράσουν και θα βολευτούν; Αν ο διορισμός με τη σειρά είναι τόσο εξαιρετική ιδέα, γιατί να μην τον εφαρμόσουμε παντού; Μπορούμε εύκολα να φτιάξουμε καταλόγους χημικών, πολεοδόμων, λογιστών, οικονομολόγων, μηχανικών, και όποτε ανοίγει μια θέση στο δημόσιο να παίρνουμε τον πρώτο στη σειρά. Δεν φαντάζομαι να υπάρξει κανείς που θα βγει ανοικτά και να υποστηρίξει κάτι τέτοιο. Γιατί τότε είναι αποδεκτό για τους εκπαιδευτικούς; Πώς μπορεί μια κοινωνία που ισχυρίζεται ότι γνοιάζεται για το μέλλον των παιδιών της να αποδέχεται τέτοιου είδους πρακτικές;

Ο διορισμός από καταλόγους και επετηρίδες προάγει τη μετριότητα και καλλιεργεί νοοτροπίες βολέματος. Έρχεται σε αντίθεση με τους διακηρυγμένους στόχους της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης: την ανάπτυξη βασικών δεξιοτήτων, την καλλιέργεια της κριτικής σκέψης και της επιχειρηματικότητας. Ενόσω το σύστημα αμείβει τη μετριότητα, οι υψηλοί αυτοί στόχοι θα είναι για τους μαθητές έπεα πτερόεντα.

Πολίτης, 7/3/2010